Dachau: Ένα ταξίδι στην πιο μαύρη σελίδα της πρόσφατης γερμανικής Ιστορίας...

Στρατόπεδο Συγκέντρωσης Dachau

Ένα από τα πιο ασυνήθιστα ταξίδια που έχω κάνει ποτέ ήταν αναμφισβήτητα η επίσκεψη που πραγματοποίησα στο παλιό Στρατόπεδο Συγκέντρωσης στο Νταχάου. Συγκλονιστική εμπειρία και καθώς ήμουν αρκετά μικρότερη, με στιγμάτισε βαθιά... 

Χτισμένο το 1933 πάνω στα ερείπια ενός παλιού εργοστασίου πυρομαχικών του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και σε κοντινή απόσταση από το Μόναχο, το Στρατόπεδο αυτό αποτέλεσε τόπο συγκέντρωσης και βασανισμού χιλιάδων Γερμανών αντιστασιακών, αιχμαλώτων, Εβραίων κάθε ηλικίας καθώς και μειονοτήτων. Αυτό το απαύγασμα της Ναζιστικής θηριωδίας της Χιτλερικής Γερμανίας επισήμως καταγραφόταν από τους Γκεσταπίτες ως «στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών αιχμαλώτων». 

Memorial

Πράγματι αρχικά αποτέλεσε κέντρο κράτησης των αντιφρονούντων του καθεστώτος, κυρίως των Κομμουνιστών και των πάσης φύσεως συνδικαλιστών. Γρήγορα όμως ο αριθμός των αιχμαλώτων αυξήθηκε λόγω της μεταφοράς σε αυτό ομοφυλόφιλων, Ρομά, μαρτύρων του Ιεχωβά και αρκετά αργότερα αιχμαλώτων από τις χώρες που κατακτούσε η Γερμανία, ως επί το πλείστον Εβραίων. Λόγω της ραγδαίας αύξησης των τροφίμων, χρειάστηκε να προχωρήσουν σε επέκταση των εγκαταστάσεων, η οποία υλοποιήθηκε από τους ίδιους τους κρατούμενους υπό τραγικές συνθήκες πλήρους εξαθλίωσης.

Η περίφραξη με το συρματόπλεγμα, η τάφρος και η υπερυψωμένη σκοπιά 

Μου προκαλεί εντύπωση η προσεγμένη οχύρωση του Στρατοπέδου. Περιβαλλόταν γύρω-γύρω από ηλεκτροφόρο και αγκαθωτό συρματόπλεγμα, έξω από αυτό υπήρχε τάφρος ενώ την εποπτεία της οχύρωσης είχαν επτά υπερυψωμένες σκοπιές, γεγονός που απέτρεπε κάθε ενδεχόμενη προσπάθεια διαφυγής και κατέστησε το Στρατόπεδο του Νταχάου πρότυπο για την οργάνωση και φύλαξη των υπόλοιπων Στρατοπέδων συγκέντρωσης. 

Η πρώτη εικόνα που αντίκριζε όποιος εισερχόταν σε αυτό δεν ήταν άλλη από την Πύλη που έφερε τη χαρακτηριστική επιγραφή «Arbeit macht frei» που κατά πλήρη ειρωνεία σημαίνει «Η εργασία απελευθερώνει» και είναι γνωστό ότι πολλοί κρατούμενοι μοιράστηκαν σε βιομηχανίες της περιοχής και εργάζονταν σε αυτές ως χειρώνακτες για όσο διάστημα τους το επέτρεπε η αντοχή και η ήδη κλονισμένη υγεία τους. Λειτουργούσαν σαφέστατα ως αντικείμενο εκμετάλλευσης των Ναζιστών καθώς τα κέρδη από την εργασία τους γέμιζαν τα Ταμεία των SS.     

Τα βασικά κτίσματα που απάρτιζαν το Στρατόπεδο ήταν φυσικά τα κτήρια (32 στον αριθμό) που στέγαζαν τους κρατούμενους, ξεχωριστοί χώροι κράτησης των γυναικών, οι Σχολές εκπαίδευσης των στελεχών που αναλάμβαναν θέσεις οργάνωσης και διοίκησης των στρατοπέδων, διάφορες βοηθητικές εγκαταστάσεις, το κτήριο στο οποίο πραγματοποιούνταν τα μυστικά και απάνθρωπα ιατρικά πειράματα και φυσικά ο θάλαμος αερίων και το κρεματόριο. Περιηγούμαι στις εγκαταστάσεις που έχουν γίνει πια μουσείο και αφήνω τα εκθέματα, τις φωτογραφίες και τα προσωπικά έγγραφα και αντικείμενα να μου αφηγηθούν τις ιστορίες των χιλιάδων κρατουμένων που πέρασαν από αυτό εδώ το κολαστήριο. 

Ξύλινες κουκέτες στους κοιτώνες των κρατουμένων

Οι ομαδικοί κοιτώνες, από τους οποίους έχει απομείνει ενδεικτικά μόνον ένας, απλώνονταν σε μια τεράστια έκταση και περιελάμβαναν τις ξύλινες κουκέτες όπου κοιμούνταν οι τρόφιμοι υπό ανύπαρκτες συνθήκες υγιεινής. Εντός του Στρατοπέδου υπάρχουν σήμερα διάφοροι λατρευτικοί χώροι αφιερωμένοι στις διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις των τότε κρατουμένων, όπως η Oρθόδοξη ρώσικη εκκλησία, η Καθολική, η Προτεσταντική εκκλησία και ο λατρευτικός χώρος του Τάγματος των Καρμελιτών.  

Jewish Memorial

Με ενδιαφέρον παρατηρώ τα λατρευτικά αντικείμενα, όπως τους σταυρούς που είχαν κατασκευάσει μόνοι τους οι κρατούμενοι με όποιο υλικό τύχαινε να έχουν στη διάθεσή τους, προς διατήρηση προφανώς της πίστης και της ελπίδας  τους. Ένα ξεχωριστό μνημείο έχει στηθεί για τους Εβραίους που βρήκαν τραγικό θάνατο εδώ.      

Το Νταχάου στην πραγματικότητα δεν δημιουργήθηκε ως στρατόπεδο εξόντωσης, εξελίχθηκε ωστόσο σε τέτοιο από τη στιγμή που οδήγησε στο θάνατο χιλιάδες ανθρώπους εξαιτίας των χείριστων συνθηκών διαβίωσης, των εκτελέσεων από τους δεσμοφύλακες ακόμα και για το παραμικρό παράπτωμα και των φρικιαστικών ιατρικών πειραμάτων. 

Οι ανατριχιαστικοί φούρνοι, Κρεματόριο

Σε αυτές τις αιτίες θα πρέπει σαφέστατα να προσθέσουμε και τον θάλαμο αερίων, ο οποίος είναι επισκέψιμος για το κοινό. Μπαίνω μέσα και αισθάνομαι την καρδιά μου να σφίγγεται, ενώ ακολουθεί η αίθουσα του κρεματορίου με τους περίφημους φούρνους. Είναι η πιο αμήχανη και ανατριχιαστική στιγμή του ταξιδιού μου. Έχω την αίσθηση ότι όλοι αυτοί οι χώροι μυρίζουν ακόμα πολύ βαριά λόγω μιας παράξενης μυρωδιάς και νομίζω ότι δεν θα καταφέρω να ξεχάσω ποτέ το αίσθημα ασφυξίας που κουβαλούσα για όλη την υπόλοιπη μέρα λόγω του ψυχολογικού σοκ. Βγαίνοντας έξω, παρατηρώ μια μεγάλη έκταση σαν παρτέρι που περιέχει μαύρο χώμα και στάχτες. Ομαδικός τάφος για δεκάδες νεκρούς αγνώστων στοιχείων. Η συγκίνησή μου είναι βαθιά. Σωπαίνω και παραμένω ακίνητη για αρκετά λεπτά...

Οι Συμμαχικές Δυνάμεις μπήκαν στο Στρατόπεδο τον Απρίλιο του 1945 και οι κρατούμενοι απελευθερώθηκαν σταδιακά λόγω της επιδημίας τύφου που είχε ξεσπάσει και του συνακόλουθου φόβου εξάπλωσης της ασθένειας. Σήμερα ο χώρος έχει ανακηρυχθεί σε μνημείο  αντιπολεμικού χαρακτήρα, ενώ προσφάτως διάβασα στον Τύπο ότι μέρος του Στρατοπέδου φιλοξενεί εγκαταστάσεις που χρησιμοποιούνται για την κάλυψη των αναγκών στέγασης Σύρων μεταναστών...