Montserrat, το ιερό βουνό της Καταλονίας

Σε απόσταση περίπου μιας ώρας από τη Βαρκελώνη, κοντά στην πόλη Manresa, βρίσκεται ένα μέρος εκπληκτικής φυσικής ομορφιάς. Το όρος Montserrat (το “πριονισμένο” βουνό) είναι ένα από τα πιο ιδιαίτερα φυσικά τοπία στην περιφέρεια της Καταλονίας. Αποτελεί μέρος μιας οροσειράς που υψώνεται απότομα πάνω από καταπράσινες πεδιάδες.

Οι παράξενες βουνοκορφές του Montserrat

Το ασυνήθιστο χαρακτηριστικό του είναι οι “δαντελωτές” κορυφές των βράχων που μοιάζουν να είναι σμιλεμένες από κάποιον υπερφυσικό τεχνίτη. Πέρα όμως από τη φυσική ομορφιά, το όρος Μονσεράτ είναι γνωστό “ιερό βουνό” των Καταλανών, αφού εδώ είναι χτισμένο ένα απόμερο Μοναστήρι των Βενεδικτίνων, που μοιάζει σαν να αιωρείται στο βράχο πάνω από το κενό. Θα μπορούσε ίσως να συγκριθεί με τα δικά μας τα Μετέωρα, λόγω της δύσβατης περιοχής στην οποία οικοδομήθηκε αλλά και λόγω της σημασίας του, μιας και αποτελεί εθνικό σύμβολο και σπουδαίο τόπο προσκυνήματος των Καταλανών. Στο εσωτερικό του Μοναστηριού φιλοξενείται το άγαλμα της πολιούχου Παρθένου της Καταλονίας, γνωστής ως “La Moreneta” ή αλλιώς “Μαύρη Παρθένος”, που χάρισε το όνομά της στο μοναστηριακό συγκρότημα (Santa Maria de Montserrat).

Ο θρύλος της "Μαύρης Μαντόνας"...

Το άγαλμα της "Black Madonna"

Η ακριβής προέλευση του αγάλματος παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστη, το ίδιο και ο δημιουργός του! Μερικοί θρύλοι χρονολογούν το άγαλμα στο 50 μ.Χ. ενώ ερευνητές υπολογίζουν ότι φιλοτεχνήθηκε γύρω στον 12ο αιώνα. Ορισμένοι θρύλοι θέλουν το άγαλμα να είναι έργο του ίδιου του Ευαγγελιστή Λουκά ενώ άλλοι αποδίδουν τη δημιουργία του σε θαυματουργά αίτια... Ο πιο διαδεδομένος θρύλος τοποθετεί την εύρεση της “Μαύρης Παρθένου” γύρω στο 880 και κάνει λόγο για τα παιδιά ενός βοσκού που μια μέρα είδαν να κατεβαίνει από τον ουρανό ένα παράξενο εκτυφλωτικό φως πάνω από το βουνό Montserrat την ώρα που οι άγγελοι έψελναν και μια γαλήνια μουσική πλημμύρισε τις καρδιές τους με όμορφα συναισθήματα. Αμέσως έτρεξαν και αφηγήθηκαν στους γονείς τους τη συναρπαστική αυτή εμπειρία που βίωσαν. Οι γονείς, αν και επιφυλακτικοί αρχικά, ακολούθησαν τα παιδιά στο βουνό και εκεί έγιναν και αυτοί μάρτυρες του ίδιου συμβάντος, το οποίο ερμήνευσαν ως θαύμα και ένιωσαν την ανάγκη να το μεταφέρουν στους εκπροσώπους της Εκκλησίας. Τα οράματα συνεχίστηκαν, το ουράνιο φως έμοιαζε σαν να υποδεικνύει ένα συγκεκριμένο σημείο -μια σπηλιά στο βουνό- και η Εκκλησία ανέθεσε τη διεξαγωγή ερευνών που οδήγησαν στην ανακάλυψη του αγάλματος της “Μαύρης Παρθένου”. Πρόκειται για μία από τις σπάνιες απεικονίσεις της Παναγίας με μαύρη όψη. Το “Holy Grotto” (Ιερό Σπήλαιο) ανακηρύχθηκε σε τόπο προσκυνήματος και δεκάδες πιστοί καταφθάνουν από όλα τα μέρη της γης για να το επισκεφθούν.  

Το Monestir de Montserrat...

Monestir de Montserrat

Η ακριβής χρονολογία ίδρυσης του Μοναστηριού μάς είναι εξίσου άγνωστη! Από διάφορες αναφορές, πάντως, φαίνεται ότι η ιστορική του παρουσία ξεκινά κάπου μεταξύ του 888 και του 933, εξαρτημένο όμως από το Μοναστήρι του Ripoll. Θεωρείται ότι στην ίδια τοποθεσία υπήρχε αρχικά ένα μικρότερο μοναστήρι που σταδιακά -και ειδικά λόγω του προσκυνήματος του αγάλματος της Moreneta- εξελίχθηκε σε αβαείο. 

Το μοναστήρι "σκαρφαλωμένο" στα βουνά

Η σημερινή Μονή χρονολογείται περίπου στο 1025, αν και η πλήρης απεξάρτησή της από το Μοναστήρι του Ripoll έγινε το 1409 από τον Πάπα Βενέδικτο ΙΓ'. Ο πρώτος Ναός που χτίστηκε ήταν ρομανικού ρυθμού αλλά τόσο ο Ναός όσο και τα περιβάλλοντα κτήρια δέχτηκαν αρκετές παρεμβάσεις και προσθήκες ανά τους αιώνες, αντικατοπτρίζοντας κάθε φορά το αρχιτεκτονικό στυλ που κυριαρχούσε σε κάθε εποχή, όπως για παράδειγμα οι γοτθικές προσθήκες που έγιναν στον Κυρίως Ναό. Η σημασία που απέκτησε σταδιακά το Μοναστήρι ως ιερός τόπος προσκυνήματος των Καθολικών φαίνεται και από την επιλογή του μεγάλου εξερευνητή Χριστόφορου Κολόμβου να ονομάσει “Montserrat”, προς τιμήν της Παναγίας της Καταλονίας, ένα από τα νησάκια που ανακάλυψε. Κατά τον 16ο αιώνα, όταν οι προσκυνητές άρχισαν να πληθαίνουν, προερχόμενοι και από περιοχές εκτός Καταλονίας, κατέστη επιτακτική η ανάγκη επέκτασης του χώρου. Το 1811, στη διάρκεια του πολέμου της Ανεξαρτησίας, το Μοναστήρι καταστράφηκε ολοσχερώς από τα στρατεύματα του Ναπολέοντα και ξαναχτίστηκε περίπου 30 χρόνια αργότερα. 

Το εσωτερικό του Ναού

Τη δεκαετία του 1920 ακολούθησε μια σειρά από ανακατασκευές υπό την επίβλεψη του αρχιτέκτονα Josep Puig i Cadafalch (βλ. δημιουργία των Casa Amatller και Casa de les Punxes / Casa Terrades στη Βαρκελώνη). Στα χρόνια της Δικτατορίας του Φράνκο, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο ως κέντρο αντίστασης του χριστιανοδημοκρατικού καταλανισμού ενώ σπουδαίο ρόλο έχει παίξει και στον τομέα του πολιτισμού με την έκδοση βιβλίων. Σήμερα ολόκληρο το κτιριακό συγκρότημα ανήκει στο Τάγμα των Βενεδικτίνων, διαθέτει μία από τις μεγαλύτερες Βιβλιοθήκες στην Καταλονία που απαριθμεί πάνω από 300.000 βιβλία και δέχεται εκατομμύρια επισκέπτες από όλο τον κόσμο. Οι επισκέπτες έχουν φυσικά πρόσβαση μόνο στην Εκκλησία και όχι στα κελιά και τους λοιπούς χώρους των μοναχών.

Το "Museu de Montserrat"

Ο ταξιδιώτης που φτάνει στην περιοχή έχει τη δυνατότητα να επισκεφθεί επίσης ένα αρκετά ενδιαφέρον μουσείο, το Museu de Montserrat, δίπλα από το Μοναστήρι, το οποίο εκτός από έργα γνωστών καλλιτεχνών (όπως Picasso, Caravaggio, Tiepolo, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Monet, Degas, Sisley, Pissarro, Dali), φιλοξενεί και μια σημαντική συλλογή από εικόνες της Ορθόδοξης Αγιογραφίας (από τη Ρωσία αλλά και από τον ελλαδικό χώρο). Οι λάτρεις της υπαίθρου, από την άλλη, μπορούν να πάρουν το τελεφερίκ που θα τους μεταφέρει στις παρθένες κορυφές του βουνού από όπου ξεκινούν μονοπάτια που εκτείνονται παράλληλα με μερικά άκρως εντυπωσιακά φαράγγια και οδηγούν σε απόμερα ερημητήρια.

- Bonus: Επισκεφθείτε το Monestir de Montserrat κατά τη Λειτουργία της Κυριακής για να ακούσετε τις μαγικές φωνές της παιδικής χορωδίας που ψάλλουν Γρηγοριανούς Ύμνους υπό τους ήχους του εκκλησιαστικού οργάνου.