Σκι, πεζοπορία και... μάθημα Ιστορίας στα Καλάβρυτα!

Τα Καλάβρυτα είναι μια ορεινή κωμόπολη του Νομού Αχαΐας, χτισμένη σε υψόμετρο 735 μ. στις πλαγιές του Χελμού. Πρόκειται για έναν από τους ομορφότερους χειμερινούς προορισμούς της Ελλάδας. Είναι μάλιστα εξαιρετικά δημοφιλής στους λάτρεις του σκι και των χειμερινών σπορ, μιας και διαθέτει ένα από τα σημαντικότερα χιονοδρομικά κέντρα στη χώρα. Ωστόσο, δεν είναι λίγοι αυτοί που επιλέγουν να επισκεφθούν τα Καλάβρυτα την άνοιξη. Μπορεί τα χιόνια να έχουν λιώσει, η φύση όμως έχει ανθίσει και προσφέρεται για πεζοπορία και χαλαρούς περιπάτους στο ειδυλλιακό φαράγγι του Βουραϊκού...

Λίγα λόγια για την Ιστορία... 

Οι χιονισμένες βουνοκορφές του Χελμού

Το πανέμορφο βουνό του Χελμού χαρακτηρίζεται από πλούσια γεωμορφολογία αλλά και τεράστια χλωριδική ποικιλότητα. Κατά την αρχαιότητα χρησιμοποιούσαν την ονομασία “Αροάνια Όρη” από τον ήρωα Αροανίωνα και τον Αροάνιο ποταμό. Η λέξη βγαίνει από το επιτακτικό μόριο “α-” και το ουσιαστικό “ροή” και σε γενικές γραμμές σημαίνει “τόπος άφθονων νερών”. Σύμφωνα με τη μυθολογία, στα Αροάνια Όρη κατοικούσε η χθόνια θεότητα Στύγα, κόρη του Ωκεανού και της Τηθύος και προσωποποίηση των νερών του Άδη. Κάθε φορά που δύο θεοί φιλονικούσαν, ο Δίας έστελνε την Ίριδα να φέρει νερό της Στυγός για να ορκιστούν οι θεοί σε αυτό. Ακόμα και σήμερα ψηλά στο βουνό αναβλύζει από απόκρημνο βράχο η πηγή που οι Αρχαίοι ονόμαζαν “Ύδατα Στυγός” και -μάλλον όχι τυχαία- η σημερινή της λαϊκή ονομασία είναι “Μαυρονέρι”! 

Βουραϊκός ποταμός

Σύμφωνα πάντα με τη μυθολογία, τα νερά της Στυγός είναι μαύρα γιατί τα καταράστηκε η θεά Δήμητρα όταν, στην προσπάθειά της να ξεφύγει από τον Ποσειδώνα που την κυνηγούσε, μεταμορφώθηκε σε φοράδα και αντίκρισε την ασχήμια της να καθρεφτίζεται στα νερά της πηγής. Στα ίδια νερά -που οι άνθρωποι απέφευγαν να πλησιάσουν, τόσο οι ίδιοι όσο και τα ζώα τους, γιατί τα θεωρούσαν θανατηφόρα- είναι που βούτηξε η Νηρηίδα Θέτις το γιο της Αχιλλέα για να γίνει αθάνατος, αφήνοντάς του ένα μονάχα τρωτό σημείο: τη φτέρνα από την οποία τον κρατούσε. Η λέξη “Χελμός”, από την άλλη, μπορεί να προέρχεται από την αρβανίτικη ρίζα “helm” που θα πει “δηλητήριο” και να έχει να κάνει με τα θανατηφόρα ιερά νερά της Στυγός, μπορεί όμως και να προέρχεται από τη σλαβική ρίζα “χλιουμ” που σημαίνει “λόφος”, είτε από την αρχαία γερμανική “helm” που μεταφράζεται ως “κορυφή” ή “κορώνα”. Ορισμένοι, ωστόσο, δίνουν στη λέξη “Χελμός” την ερμηνεία “χιονισμένο βουνό”.

Ο γραφικός σιδηροδρομικός σταθμός 

Η πόλη των Καλαβρύτων είναι χτισμένη στη θέση όπου βρισκόταν η αρχαία Αρκαδική πόλη Κύναιθα. Η ονομασία “Καλάβρυτα” σημαίνει “καλές βρύσες” και ξεκίνησε να χρησιμοποιείται γύρω στον 13ο αιώνα, κατά την εποχή δηλαδή της Φραγκοκρατίας. Η πόλη τότε αποτελούσε έδρα μιας από τις δώδεκα Βαρονίες του Πριγκιπάτου της Αχαΐας ενώ το μεσαιωνικό της Κάστρο χτίστηκε πάνω στα ερείπια της ακρόπολης της αρχαίας Κύναιθας. Στη νεότερη Ιστορία, τα Καλάβρυτα συμμετείχαν ενεργά τόσο στην επανάσταση του 1770 όσο και του 1821. Εξέχουσα προσωπικότητα του Αγώνα υπήρξε ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο οποίος λέγεται ότι το 1821 κήρυξε την έναρξη της Επανάστασης στο ιστορικό μοναστήρι της Αγίας Λαύρας. Ως αποτέλεσμα του πρωταγωνιστικού ρόλου που διαδραμάτισαν τα Καλάβρυτα στην Επανάσταση, ήρθε η πυρπόλησή τους από τα στρατεύματα του Ιμπραήμ και μάλιστα δύο φορές, μία το 1826 και άλλη μία το 1827. Η πιο σκοτεινή σελίδα στην ιστορία του τόπου, όμως, δεν είχε γραφτεί ακόμα... Τα Καλάβρυτα υπήρξαν μία από τις περιοχές της ελληνικής επικράτειας που βίωσαν με τον πιο σκληρό τρόπο τη γερμανική Κατοχή, γνωρίζοντας στις 13 Δεκεμβρίου του 1943 μία από τις χειρότερες σφαγές που έδωσαν στην πόλη τον χαρακτηρισμό “μαρτυρικός οικισμός”.

Τα top-5 αξιοθέατα των Καλαβρύτων: 

1. Το χιονοδρομικό κέντρο

Χιονοδρομικό Κέντρο Καλαβρύτων

Τα Αροάνια Όρη ή αλλιώς Χελμός είναι οροσειρά της βόρειας Πελοποννήσου, που εκτείνεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της στο Νομό Αχαΐας και κατά ένα μικρότερο τμήμα της στο Νομό Κορινθίας, με την ψηλότερη κορυφή της να αγγίζει τα 2.355 μ. Και κάπου εδώ συναντάμε το πιο δημοφιλές αξιοθέατο της περιοχής που δεν είναι άλλο από το Χιονοδρομικό Κέντρο των Καλαβρύτων, ένα από τα μεγαλύτερα χιονοδρομικά της Ελλάδος. Προσφέρει στους επισκέπτες του τη δυνατότητα να κάνουν σκι, snowboard, βόλτες με snow mobile και έλκηθρο ενώ λειτουργεί επίσης Σχολή σκι - snowboard για αρχαρίους. Όσοι δεν αρέσκονται στα χειμερινά σπορ, μπορούν κάλλιστα να χαρούν παίζοντας χιονοπόλεμο ή να χαλαρώσουν στη ζεστή ατμόσφαιρα του Chalet που είναι χτισμένο εξ' ολοκλήρου από φινλανδικούς κορμούς. 

2. Ο Τόπος της Θυσίας και το Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος

Ο Τόπος της Θυσίας

Η ιστορία του Ολοκαυτώματος των Καλαβρύτων έχει με λίγα λόγια ως εξής: Ξημερώματα της Δευτέρας 13 Δεκεμβρίου του 1943, η καμπάνα της Μητρόπολης αρχίζει να χτυπά και δίνεται διαταγή να συγκεντρωθούν όλοι οι κάτοικοι της πόλης στο χώρο του Δημοτικού Σχολείου. Όλοι λοιπόν οι άντρες, οι γυναίκες και τα παιδιά των Καλαβρύτων, πλην ελαχίστων που είχαν προλάβει να εγκαταλείψουν την πόλη πριν φτάσουν εκεί οι Γερμανοί, συγκεντρώνονται ανήσυχοι στο σχολείο. Οι Γερμανοί, βοηθούμενοι από τους Έλληνες Ταγματασφαλίτες συνεργούς τους, χωρίζουν τα γυναικόπαιδα από τους άντρες και στη συνέχεια κλειδώνουν μέσα στο κτήριο τα γυναικόπαιδα και τους ηλικιωμένους ενώ οδηγούν τον ανδρικό πληθυσμό, ηλικίας 14 έως 65 ετών, περί τα 500 μ. έξω από την πόλη, σε έναν μικρό λόφο όπου βρισκόταν το χωράφι του δασκάλου Καπή. Τους βάζουν στη μέση και τους περικυκλώνουν με πολυβόλα. Ακριβώς στις 14:34 το μεσημέρι, μια φωτοβολίδα πέφτει στην πόλη και δίνει το σύνθημα για να ξεκινήσουν τα πολυβόλα να γαζώνουν τους κρατούμενους. Το ιστορικό ρολόι της εκκλησίας της πόλης είναι συμβολικά σταματημένο μέχρι και σήμερα σε αυτήν ακριβώς την ώρα. Μόνο 13 άτομα κατάφεραν να επιζήσουν -τόσο από τα πολυβόλα όσο και από τη χαριστική βολή που έδιναν οι Ναζί στους τραυματισμένους που ζούσαν ακόμα- και αυτό γιατί έτυχε να πέσουν από πάνω τους τα σώματα των νεκρών συμπολιτών τους και να τους σκεπάσουν. Την ίδια στιγμή, άλλοι Γερμανοί στρατιώτες λεηλατούν και καταστρέφουν την πόλη, ενώ βάζουν φωτιά στο σχολείο όπου έχουν κλειδώσει τα γυναικόπαιδα και τους ηλικιωμένους. Σε κατάσταση πανικού, οι έγκλειστοι κατορθώνουν να σπάσουν τις πόρτες και να ξεχυθούν έξω. Τραγικές φιγούρες, οι χαροκαμένες γυναίκες, που έπρεπε τότε να βρουν το κουράγιο να συλλέξουν και να θάψουν τους νεκρούς τους αλλά και να συνεχίσουν να ζουν, κρατώντας ζωντανή και την πόλη των Καλαβρύτων. Οι Ναζί δεν σεβάστηκαν ούτε τα σύμβολα της χριστιανικής θρησκείας, αφού έκαναν επιδρομή στο ιστορικό Μοναστήρι της Αγίας Λαύρας, το λεηλάτησαν και σκότωσαν όλους τους καλόγερους, πετώντας τους από τα βράχια! Λίγες μέρες πριν, στις 8 Δεκεμβρίου, είχαν κάνει το ίδιο και στην Ιερά Μονή του Μεγάλου Σπηλαίου. Εκεί, αφού συνέλαβαν και δολοφόνησαν τους μοναχούς, καταλήστεψαν το μοναστήρι και παρέδωσαν στις φλόγες το ιερό και τον ξενώνα. Σήμερα, στον Τόπο της Θυσίας, στη ράχη του λόφου Καπή όπου εκτελέστηκε όλος ο ανδρικός πληθυσμός των Καλαβρύτων, στέκει ένας πελώριος Σταυρός για να θυμίζει το αποτρόπαιο έγκλημα. Θα τον δείτε σίγουρα, παίρνοντας το δρόμο που οδηγεί από την πόλη προς το χιονοδρομικό κέντρο. Στις Στήλες που έχουν ανεγερθεί στο χώρο της Θυσίας, αναγράφονται τα ονόματα των οικογενειών των εκτελεσθέντων, στην κατακόμβη ανάβουν μικρά καντήλια, ισάριθμα με τις οικογένειες αυτές ενώ το πέτρινο άγαλμα της πονεμένης μάνας συμβολίζει όλες τις μητέρες, γιαγιάδες, κόρες και αδελφές που έχασαν τα αγαπημένα τους πρόσωπα εκείνη τη μαύρη μέρα. 

Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος, παλιό Δημοτικό

Το σχολείο, στο οποίο είχαν κλειδώσει οι Ναζί τις γυναίκες, έχει μετατραπεί σήμερα σε Μουσείο, παρέχοντάς μας πληροφορίες για τα γεγονότα της εποχής εκείνης. Το Δημοτικό Σχολείο Καλαβρύτων χτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1906. Ήταν ένα νεοκλασικό κτήριο, από τα μεγαλύτερα δημόσια κτήρια που διέθετε τότε η πόλη και είχε μεγάλο προαύλιο χώρο. Κατά την περίοδο της Κατοχής διέκοψε τη λειτουργία του καθώς, από το 1941 έως τα τέλη Απριλίου του 1943, επιτάχθηκε από τους Ιταλούς. Αρχικά μετατράπηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων από την Πελοπόννησο, στη συνέχεια στέγασε το Ιταλικό Τάγμα Καλαβρύτων ενώ το Σεπτέμβριο του 1943, μετά τη συνθηκολόγηση των Ιταλών, το Δημοτικό Σχολείο επαναλειτούργησε. Εκείνη ήταν η μικρότερη σε διάρκεια σχολική χρονιά στην ιστορία του καθώς με τα τραγικά γεγονότα του Δεκέμβρη του 1943 τερματίστηκε απότομα η λειτουργία του και το κτήριο κάηκε ολοσχερώς από τους Γερμανούς. Μετά την απελευθέρωση, ανακατασκευάστηκε σύμφωνα με το αρχικό του σχέδιο, επαναλειτούργησε το 1955 και από το 1986 ανακηρύχθηκε ως διατηρητέο και αποφασίστηκε να στεγάσει το Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος. Τα εγκαίνια του Μουσείου έγιναν το Γενάρη του 2005. 

3. Ο οδοντωτός και το Φαράγγι του Βουραϊκού

Ο οδοντωτός των Καλαβρύτων

Το έτος 1889, επί Χαριλάου Τρικούπη, υπογράφτηκε η σύμβαση κατασκευής της σιδηροδρομικής γραμμής που θα ένωνε την παραλιακή πόλη του Διακοπτού με τα Καλάβρυτα. Ο σχεδιασμός έγινε από Γάλλους τεχνικούς και η κατασκευή χρειάστηκε, ούτε λίγο-ούτε πολύ, επτά χρόνια μέχρι να ολοκληρωθεί. Το έργο αποδείχτηκε εξαιρετικά δύσκολο λόγω του δύσβατου εδάφους και του μεγάλου υψομέτρου. Για να ξεπεραστούν αυτά τα προβλήματα, κατέφυγαν στην τεχνική της οδόντωσης και έτσι το Μάρτιο του 1896, ο οδοντωτός σιδηρόδρομος πραγματοποίησε το πρώτο του δρομολόγιο. 

Οι γραμμές εκτείνονται στο φαράγγι του Βουραϊκού

Από τότε και μέχρι σήμερα ο σιδηρόδρομος δεν έπαψε ποτέ να διασχίζει το φαράγγι του Βουραϊκού, καλύπτοντας μια συνολική απόσταση περίπου 22 χλμ., κατά την οποία ταξιδεύει παράλληλα με τον ποταμό και χαρίζει στον ταξιδιώτη εικόνες απαράμιλλης ομορφιάς. Στη μία περίπου ώρα που χρειάζεται ο οδοντωτός για να φτάσει από το Διακοπτό μέχρι τα Καλάβρυτα, κάνοντας μια μικρή ενδιάμεση στάση στη Ζαχλωρού, προλαβαίνει να περάσει μια αλληλουχία από γέφυρες και σήραγγες που “δένουν” τόσο αρμονικά με τη γύρω φύση, λες και αποτελούν κομμάτι της. Οι λάτρεις της πεζοπορίας μπορούν κάλλιστα να επιλέξουν να κάνουν την ίδια διαδρομή με τα πόδια ώστε να έρθουν σε άμεση επαφή με τη φύση και να γνωρίσουν καλύτερα τις ομορφιές που κρύβει το φαράγγι.

4. Το Σπήλαιο των Λιμνών

Σπήλαιο των Λιμνών

Γύρω στα 17 χλμ. έξω από τα Καλάβρυτα, στο δρόμο Καλαβρύτων-Κλειτορίας, συναντά κανείς το περίφημο Σπήλαιο των Λιμνών. Βρίσκεται σε υψόμετρο 827 μ. και -όπως μαρτυρά και το όνομά του- διαθέτει στο εσωτερικό του... Λίμνες (!), ένα φαινόμενο εξαιρετικά σπάνιο τόσο για τα ελληνικά όσο και για τα παγκόσμια δεδομένα. Με την είσοδο στο Σπήλαιο, εντυπωσιαζόμαστε καταρχήν από τους λαβυρινθώδεις διαδρόμους, τις μυστηριώδεις στοές και τους πανέμορφους σταλακτίτες. Οι λίμνες εκτείνονται κλιμακωτά σε τρεις ορόφους ενώ ο επισκέπτης εισέρχεται από τεχνητή σήραγγα και μπαίνει κατευθείαν στον δεύτερο όροφο, ακολουθώντας ειδικές υπερυψωμένες τεχνητές γέφυρες που περνάνε πάνω από τις λίμνες. Το κοινό, προς το παρόν, έχει πρόσβαση σε ένα κομμάτι 500 μ. από τα 1.980 μ. που έχουν εξερευνηθεί ενώ ένα μεγάλο τμήμα του Σπηλαίου παραμένει ακόμη ανεξερεύνητο.

5. Τα Μοναστήρια της Αγίας Λαύρας και του Μεγάλου Σπηλαίου

Ιερά Μονή Μεγάλου Σπηλαίου

Περί τα 10 χλμ. έξω από την πόλη των Καλαβρύτων, σε έναν άγριο και απότομο βράχο ύψους 120 μ., συναντάμε το πολύπαθο μοναστήρι του Μεγάλου Σπηλαίου. Σύμφωνα με την παράδοση, ιδρύθηκε το 362 μ.Χ. από τους μοναχούς Συμεών και Θεόδωρο στη θέση του Σπηλαίου όπου μια βοσκοπούλα ανακάλυψε μια πηγή και μαζί με αυτήν και την εικόνα της Παναγίας που φυλάσσεται στο Μοναστήρι. Η εικόνα αυτή είναι πλασμένη από κερί και μαστίχα και θεωρείται ως έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Στη διάρκεια των αιώνων, το μοναστήρι κάηκε ούτε μια ούτε δυο αλλά... πέντε (!) φορές: την πρώτη το 840 από τους εικονομάχους, τη δεύτερη το 1400, έπειτα το 1600 κάηκε η εκκλησία και η βιβλιοθήκη με τα σπάνια χειρόγραφα, για τέταρτη φορά το 1934 το Μέγα Σπήλαιο παραδόθηκε στις φλόγες με αποτέλεσμα να καταστραφούν κειμήλια ανεκτίμητης αξίας ενώ το Δεκέμβρη του 1943 πυρπολήθηκε και λεηλατήθηκε από τους Γερμανούς κατακτητές. Οι Ναζί μάλιστα δεν δίστασαν να σκοτώσουν όλους τους μοναχούς και το προσωπικό της Μονής και να πετάξουν τα πτώματά τους από έναν κοντινό γκρεμό. Σήμερα το Μοναστήρι είναι επισκέψιμο, γιορτάζει το Δεκαπενταύγουστο και στην αίθουσα κειμηλίων του φιλοξενεί σπουδαία κειμήλια της Ορθοδοξίας. Επιπλέον, η θέα από τον εξώστη προς το Φαράγγι του Βουραϊκού είναι μοναδική! Προσοχή με το ντύσιμο καθώς ακολουθείται αυστηρός κώδικας ντυσίματος των επισκεπτών, ειδικά στην περίπτωση των γυναικών που πρέπει απαραιτήτως να φορούν μακριά φούστα. 

Ιερά Μονή Αγίας Λαύρας

Στα 4,5 χλμ. έξω από την πόλη βρίσκουμε την ιστορική Μονή της Αγίας Λαύρας, κρυμμένη μέσα στα δέντρα. Πολύπαθη και αυτή, μιας και γνώρισε πολλές καταστροφές κατά την πορεία της λειτουργίας της! Η πρώτη Μονή κάηκε από τον Ιμπραήμ και σώθηκε μονάχα το Καθολικό της. Η δεύτερη καταστράφηκε από σεισμό, πυρκαγιά και από τη λεηλασία των Γερμανών το 1943. Σήμερα έχει ξαναχτιστεί και στο εσωτερικό της φυλάσσονται πολύτιμα κειμήλια. Καθώς μπαίνουμε στον περίβολο, στα δεξιά μας βρίσκεται το εκκλησάκι όπου ο Παλαιών Πατρών Γερμανός κήρυξε και ευλόγησε την Επανάσταση κατά τη γιορτή του Ευαγγελισμού του 1821. Κάθε χρόνο στις 25 Μαρτίου πραγματοποιούνται εορταστικές εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν την αναπαράσταση της Συνέλευσης των Οπλαρχηγών και της ύψωσης του λάβαρου της Επανάστασης. Η συλλογή κειμηλίων της Μονής περιλαμβάνει το αδαμαντοκόλλητο Ευαγγέλιο που δώρισε η Αικατερίνη η Μεγάλη, τα άμφια και την ποιμενική ράβδο του Παλαιών Πατρών Γερμανού, έναν μεγάλο αριθμό από σταυρούς διακοσμημένους με πολύτιμους λίθους, διάφορα αντικείμενα λατρείας και μια εικόνα του Αγίου Παντελεήμονα από το 1600. 

Διαμονή

"All seasons hotel", πρώην "Hotel Lida"

Την πρώτη φορά που επισκέφθηκα τα Καλάβρυτα είχα μείνει στο “Hotel Lida”. Δωμάτια απλά, καθαρά, με ωραία θέα και σε απόσταση περίπου 800 μ. από το κέντρο της πόλης. Σε γενικές γραμμές τότε είχα μείνει ευχαριστημένη. Κατά την τωρινή έρευνά μου, διαπίστωσα ότι μάλλον ακολούθησε μια περίοδος πτώσης που είχε ως αποτέλεσμα να λάβει το εν λόγω κατάλυμα κακές κριτικές από πελάτες και να αλλάξει τελικά χέρια. Πλέον έχει μετονομαστεί σε “Hotel All Seasons”, έχει ανακαινιστεί πλήρως και λειτουργεί υπό νέα διεύθυνση. Επιφυλάσσομαι να το επισκεφθώ ξανά ώστε να διαπιστώσω ιδίοις όμμασι τις όποιες βελτιώσεις έχουν επέλθει μετά τη μεταβολή του ιδιοκτησιακού καθεστώτος...

Κουζίνα - Διασκέδαση

"Montana Cafe"

Κρεατικά, κυνήγι, στιφάδο και μαγειρευτά έχουν την τιμητική τους στις ταβέρνες των Καλαβρύτων ενώ ένα όμορφο πετρόχτιστο κτήριο στην καρδιά της κεντρικής πλατείας στεγάζει το “Montana Cafe”, το απόλυτο all day στέκι της παρέας για καφεδάκι, αχνιστή σοκολάτα, σπιτικά γλυκά ή χαλαρά ποτάκια.