Μέτσοβο: Ο γραφικός ορεινός οικισμός στη σκιά της Πίνδου...

Αρχίζει σιγά-σιγά να χειμωνιάζει για τα καλά και τα ορεινά της ηπειρωτικής Ελλάδας μπαίνουν όλο και πιο δυναμικά στο χάρτη των εξορμήσεών μας. 

Στην περίπτωση του Μετσόβου, θα έλεγα με σιγουριά ότι τώρα το φθινόπωρο είναι η καλύτερη εποχή για να το ανακαλύψει κανείς και αυτό γιατί τα ακραία καιρικά φαινόμενα του χειμώνα καθιστούν εξαιρετικά δύσκολη την πρόσβαση. Το απόλυτα θετικό στοιχείο που τα τελευταία χρόνια έχει κάνει πολύ πιο εύκολο το όλο εγχείρημα είναι βεβαίως η σύνδεση του Μετσόβου με την περίφημη Εγνατία Οδό, μια σύνδεση που επιτρέπει να φτάσουμε γρηγορότερα και με περισσότερη ασφάλεια στον προορισμό μας. Μην ξεχνάμε άλλωστε ότι 400 ολόκληρα χιλιόμετρα είναι αυτά που χωρίζουν το Μέτσοβο από την Αθήνα! Δεν είναι λίγα, ούτε όμως και πολλά για όσους αγαπούν τα ταξίδια με το αυτοκίνητο... 

Το κτήριο του Δημαρχείου

Μια γραφική ορεινή κωμόπολη του Νομού Ιωαννίνων είναι το Μέτσοβο. Χτισμένη στις πλαγιές της Πίνδου, στα όρια με το Νομό Τρικάλων και σε υψόμετρο περίπου 1.150 μέτρων. Αριθμεί πάνω από 3.000 κατοίκους, οι περισσότεροι εκ των οποίων ασχολούνται με την κτηνοτροφία και ορισμένοι με τη γεωργία. Ο παραδοσιακός οικισμός, οι φυσικές ομορφιές της Πίνδου, της μεγαλύτερης δηλαδή οροσειράς της Ελλάδος, η σπάνια χλωρίδα και πανίδα του τόπου αλλά και οι ορεσίβιοι κάτοικοι με την έντονη ντοπιολαλιά, που είναι κυρίως βλάχικης καταγωγής, μας δίνουν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να γνωρίσουμε μια διαφορετική όψη της χώρας μας και να γεμίσουμε το φωτογραφικό άλμπουμ των εμπειριών μας με εικόνες από την αυθεντική ηπειρωτική Ελλάδα. 

Λίγα λόγια για την Ιστορία... 

Η ακριβής ετυμολογία της λέξεως “Μέτσοβο” δεν μας είναι γνωστή. Η επικρατέστερη ωστόσο εκδοχή τη θέλει να προέρχεται από την ένωση των σλαβικών λέξεων “μέτσκα” που θα πει “αρκούδα” και “όβο” που θα πει “χωριό”, δίνοντας στο “Μέτσοβο” την εικόνα ενός -θα λέγαμε- “αρκουδότοπου”, κάτι που φαίνεται αρκετά εύλογο αν αναλογιστεί κανείς το υψηλό υψόμετρο στο οποίο είναι χτισμένη η εν λόγω κωμόπολη. 

Άλλωστε δυο χαριτωμένα μπρούτζινα αρκουδάκια, που κοσμούν το πάρκο της πόλης, υποδέχονται τους επισκέπτες και δεν λείπουν ποτέ από τις φωτογραφίες τους! Η Ιστορία του τόπου συνδέεται πολύ έντονα με τα χρόνια της Οθωμανικής κυριαρχίας. Ο ντόπιος πληθυσμός υπέφερε ουκ ολίγες φορές, τόσο από Αλβανούς επιδρομείς όσο και από τις απανωτές λεηλασίες των οθωμανικών στρατευμάτων. Η γεωγραφική ωστόσο θέση του Μετσόβου έφερε στους κατοίκους του και ορισμένα προνόμια που είχαν να κάνουν με φορολογικές ελαφρύνσεις έναντι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. 

Συγκεκριμένα, η γεωγραφική θέση του Μετσόβου ήταν τέτοια ώστε να συμβάλλει στη φρούρηση των ορεινών διαβάσεων. Αφού λοιπόν οι κάτοικοι ήταν απαραίτητοι στους Οθωμανούς για την περιφρούρηση των συνόρων, αυτοί με τη σειρά τους παραχωρούσαν ως αντάλλαγμα ορισμένα φορολογικά προνόμια. Οι κάτοικοι από νωρίς δραστηριοποιήθηκαν στον τομέα του εμπορίου, τόσο εντός της επικράτειας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όσο και εκτός αυτής. Ξεκίνησαν ως γυρολόγοι και σταδιακά άρχισαν να φεύγουν όλο και πιο μακριά. Αρκετοί μάλιστα μετανάστευσαν, με αποτέλεσμα να απλωθούν από την Κωνσταντινούπολη μέχρι και τη Βενετία, φέρνοντας με αυτόν τον τρόπο στη γενέτειρά τους μια πρωτόγνωρη για την εποχή και τις συνθήκες κοινωνικοοικονομική ανάπτυξη που διήρκεσε όλο τον 17ο αιώνα αλλά και μετέπειτα. 

Κατά τον 18ο και τον 19ο αιώνα, έμποροι από το Μέτσοβο φαίνεται να δραστηριοποιούνται με επιτυχία όχι μόνο στην Κωνσταντινούπολη αλλά και στο Βουκουρέστι, την Οδησσό, τη Βιέννη, τη Μόσχα, τη Μάλτα, την Τεργέστη, το Λιβόρνο, το Κάιρο, τη Σμύρνη, τη Δαμασκό, την Κύπρο αλλά και την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου όπου ασχολούνται με το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο, καλύπτοντας χοντρικά ολόκληρη τη γεωγραφική επικράτεια της ανατολικής Μεσογείου. Όπως συμβαίνει συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις, η οικονομική πρόοδος έφερε και κοινωνική άνοδο και αυτή με τη σειρά της έδωσε ώθηση στις προσπάθειες για αναβάθμιση της παιδείας. Η ανάδειξη μιας σημαντικής ομάδας από λόγιους, δασκάλους και ιερωμένους, σπουδαγμένους στα καλύτερα ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια και η ενεργός συμμετοχή τους στα πολιτιστικά και εκπαιδευτικά δρώμενα του τόπου έφεραν έναν ανανεωτικό αέρα στον Ελληνισμό εκείνης της περιόδου. 

Άγαλμα του Αβέρωφ

Παράλληλα, το Μέτσοβο -περισσότερο ίσως από κάθε άλλη περιοχή της Ελλάδας- έχει συνδεθεί άρρηκτα με το λεγόμενο “φαινόμενο του ευεργετισμού”. Από εδώ κατάγονται μερικοί από τους σημαντικότερους Εθνικούς Ευεργέτες μας που διέθεσαν σημαντικά ποσά για την υλοποίηση σπουδαίων έργων προς όφελος του κοινού καλού. Το “φαινόμενο του ευεργετισμού” σχετίζεται καθαρά με την ανάπτυξη των επαγγελματικών δραστηριοτήτων των Μετσοβιτών εμπόρων. Αυτοί οι τελευταίοι, παρόλο που έλειπαν μακριά από τη γενέτειρά τους, δεν έπαυαν να αγαπούν το Μέτσοβο, το οποίο άλλωστε παρέμενε ως η οικογενειακή και οικονομική τους έδρα. 

Η κεντρική πλατεία

Συνεπώς, λίγο από την αγάπη τους προς την ιδιαίτερη πατρίδα τους, λίγο λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων που ενίσχυαν τα αλτρουιστικά συναισθήματα προσφοράς προς τον πλησίον, λίγο για την προβολή και επιβεβαίωση της κοινωνικής τους καταξίωσης και λίγο για τη διατήρηση της κοινωνικής και πολιτικής υπεροχής της οικογένειάς τους στο πλαίσιο της τοπικής κοινωνίας, οι λεγόμενοι “ευεργέτες” προχωρούσαν σε διάφορες χορηγίες και προσφορές χρημάτων που αξιοποιήθηκαν τόσο από την τοπική κοινωνία του Μετσόβου όσο και από την ευρύτερη ελληνική επικράτεια. 

Μνημείο πεσόντων

Η μεγαλύτερη ίσως συμβολή τους και μάλιστα στο χώρο της παιδείας ήταν η δημιουργία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου. Κάπου εδώ αξίζει να αναφέρουμε μερικά ονόματα διάσημων ευεργετών που κατάγονται από το Μέτσοβο και δεν είναι άλλοι από τον Μιχαήλ Τοσίτσα και την Ελένη Τοσίτσα, τον Νικόλαο Στουρνάρα, τον Γεώργιο Αβέρωφ. Επίσης ο πολιτικός, πρώην Υπουργός και αρχηγός του κόμματος της Νέας Δημοκρατίας, Ευάγγελος Αβέρωφ, καταγόταν και αυτός από το Μέτσοβο. 

Τα top-5 αξιοθέατα του Μετσόβου... 

1. Η Εκκλησία της Αγίας Παρασκευής και τα Μοναστήρια 

Ο Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής

Ο Ιερός Ναός της Αγίας Παρασκευής, στο κέντρο του οικισμού του Μετσόβου, είναι από τα πρώτα κτήρια που τραβούν την προσοχή του επισκέπτη ήδη από τη στιγμή της άφιξής του. 

Ναός Αγ. Παρασκευής, εσωτερικό

Η πρώτη αναφορά στο Ναό εντοπίζεται σε ένα ανώνυμο Χρονικό των Ιωαννίνων του 1380 μ.Χ. Τότε η Αγία Παρασκευή λειτουργούσε ως Μοναστήρι με Καθηγούμενο τον ιερομόναχο Ησαΐα. Ο αρχικός Ναός έχει περάσει από αρκετές φάσεις ανακαίνισης: η πρώτη έγινε το 1511, έπειτα το 1759 με αυτοκρατορική άδεια, το 1894 με χρήματα που προσέφερε ο Γεώργιος Αβέρωφ και τελευταία το 1959 με την επιμέλεια του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα και του Ιδρύματος Βαρώνου Μιχαήλ Τοσίτσα. 

Ναός Αγ. Παρασκευής, ο γυναικωνίτης

Η Αγία Παρασκευή διαδραμάτισε σπουδαίο θρησκευτικό και πολιτιστικό ρόλο στα δύσκολα χρόνια της Τουρκοκρατίας, διατηρώντας και ενισχύοντας τη χριστιανική πίστη στους κατοίκους αυτού του απομονωμένου και τόσο δυσπρόσιτου τόπου. Στα κελιά του Ναού στεγάστηκε το Ελληνοσχολείο του Μετσόβου, ένα από τα πιο αξιόλογα κέντρα παιδείας της Ηπείρου, στο οποίο δίδαξαν σπουδαίοι λόγιοι και διδάσκαλοι της εποχής. Ως μνημείο, ο Ναός εντυπωσιάζει τον επισκέπτη τόσο με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του όσο και με το εξίσου ενδιαφέρον εσωτερικό του. 

Ναός Αγ. Παρασκευής, εσωτερικό

Το μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας τέμπλο φιλοτεχνήθηκε από Μετσοβίτες ξυλογλύπτες το 1730 και τα σκαλίσματά του παριστάνουν επεισόδια από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη. Οι εικόνες της πάνω ζώνης ανήκουν στη Σχολή της Βορειοδυτικής Ελλάδος ενώ οι εικόνες του κάτω διαζώματος είναι ρώσικες, χρονολογούνται από το 1820-1840 και αποτελούν αφιερώματα εύπορων Μετσοβιτών, εγκατεστημένων μόνιμα στη Ρωσία. Πρωτότυπο στοιχείο αποτελεί η ύπαρξη διπλού άμβωνα στο εσωτερικό του Ναού. Ο πρώτος είναι για την ανάγνωση του Ευαγγελίου και ο δεύτερος για την ανάγνωση του Αποστόλου και το κήρυγμα. 

Το κωδωνοστάσιο

Τα ψηφιδωτά αποτελούν αντίγραφα των περίφημων ψηφιδωτών της Ραβένας του 5ου αιώνα μ.Χ., απεικονίζουν τον Χριστό ως καλό ποιμένα και τον Απόστολο Παύλο και φυλάσσονται πλέον στο Εκκλησιαστικό Μουσείο του Ναού. Το κωδωνοστάσιο, τέλος, χτίστηκε το 1880-1885 με δαπάνη του Γεωργίου Αβέρωφ και σε σχέδια που ο ίδιος έστειλε από την Αλεξάνδρεια. Άλλα διατηρητέα μνημεία της θρησκευτικής μας κληρονομιάς είναι το Μοναστήρι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, κοντά στον Μετσοβίτικο ποταμό, το Μοναστήρι του Αγίου Νικολάου με το ξύλινο καμπαναριό, ο Ναός του Αγίου Χαραλάμπους και το Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής. 

2. Η Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ 

Η Πινακοθήκη Αβέρωφ

Η Πινακοθήκη Ε. Αβέρωφ λειτουργεί από το 1988 και διαθέτει μια μεγάλη και εντυπωσιακή συλλογή από περίπου 250 πίνακες Ελλήνων ζωγράφων του 19ου και του 20ου αιώνα καθώς επίσης και μια αξιόλογη συλλογή γλυπτών και χαρακτικών. 

3. Το Λαογραφικό Μουσείο του Ιδρύματος Τοσίτσα 

Το Λαογραφικό Μουσείο, που λειτουργεί από το 1955 και στεγάζεται στο Αρχοντικό της οικογενείας Τοσίτσα, περιλαμβάνει μια συλλογή από παραδοσιακά ξυλόγλυπτα έπιπλα, διακοσμητικά και χρηστικά αντικείμενα, αγροτικά σκεύη, όπλα, νομίσματα, υφαντά και κεντήματα, χρυσοκέντητες φορεσιές και εικόνες της περιόδου 1650-1850 που μας δίνουν μια εικόνα της καθημερινής ζωής στο Μέτσοβο κατά τους περασμένους αιώνες. 

4. Ο Αβερώφειος Κήπος, ο Εθνικός Δρυμός της Βάλια Κάλντα, η Τεχνητή Λίμνη των Πηγών του Αώου και ο Νερόμυλος Γκίνα 

Οι λάτρεις της πεζοπορίας και της φύσης έχουν μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να έρθουν σε άμεση επαφή με πανέμορφα τοπία, αν φυσικά αποφασίσουν να απομακρυνθούν για λίγο από τις ταβέρνες και τα ζεστά ξενοδοχεία της πόλης του Μετσόβου. Ο Αβερώφειος Κήπος είναι ένα πάρκο περίπου 10 στρεμμάτων που περιλαμβάνει όλα τα είδη δέντρων της Πίνδου. Τολμήστε μια πεζοπορία στα μονοπάτια του Εθνικού Δρυμού της Βάλια Κάλντα όσο ο καιρός ακόμα το επιτρέπει. Στο όρος Μαυροβούνι υπάρχει ορειβατικό καταφύγιο ικανό να φιλοξενήσει έως 30 άτομα, σε περίπτωση που χρειαστεί να διανυκτερεύσετε στο βουνό. Επίσης, η Τεχνητή Λίμνη Πηγών Αώου αποτελεί σημαντικότατο βιότοπο της περιοχής και προσφέρεται για βόλτες σε τοπία άφατης φυσικής ομορφιάς αλλά και για... ψάρεμα! Μην παραλείψετε, τέλος, να περάσετε και από τον Νερόμυλο Γκίνα, στις όχθες του ποταμού Αράχθου και να ενημερωθείτε για την ιστορία του μιας και επί σειρά ετών ο νερόμυλος αυτός μετέτρεπε τη δύναμη των νερών του ποταμού σε μηχανική ενέργεια για το άλεσμα των δημητριακών. 

5. Τα χιονοδρομικά κέντρα 

Και βέβαια κανένας χειμερινός προορισμός που σέβεται τον εαυτό του δεν στερείται... χιονοδρομικού κέντρου! Διότι καλές οι βόλτες και οι πεζοπορίες στα φθινοπωρινά τοπία αλλά σαν τα χιονισμένα τοπία του χειμώνα δεν έχει! Γι' αυτό λοιπόν σε απόσταση 2 χιλιομέτρων από το Μέτσοβο θα βρείτε το χιονοδρομικό κέντρο Καρακόλι, στα 5 χιλιόμετρα τις Πολιτσιές και στα 6 χιλιόμετρα το νεότερο χιονοδρομικό κέντρο της περιοχής, το Ανήλιο. Διαλέγετε και παίρνετε!

Μαγαζάκια με ντόπια προϊόντα

Διαδρομές σε πανέμορφες κοιλάδες, ποτάμια και φαράγγια, εναλλακτικές δραστηριότητες, ατέλειωτες βόλτες σε έναν οικισμό-υπαίθριο μουσείο παραδοσιακής αρχιτεκτονικής και σε πλακόστρωτα δρομάκια... όλα αυτά προσφέρει το Μέτσοβο στον επισκέπτη. Παραδοσιακές βρύσες, σπίτια από πέτρα με καμινάδες που αχνίζουν από τα αναμμένα τζάκια, μικρά μαγαζάκια με τοπικά προϊόντα (από ντόπια τυριά μέχρι είδη λαϊκής τέχνης όπως υφαντά, ξυλόγλυπτα, γκλίτσες και πήλινες γάστρες) και ταβέρνες που μοσχοβολούν μυρωδιές από ψητά κρέατα που σπάνε τη μύτη... 

Είδη λαϊκής τέχνης...

Κουζίνα - Διασκέδαση 

"Το Τζάκι"

"Το Τζάκι"

Πρώτα απ' όλα, το Μέτσοβο είναι γνωστό για τα τυριά του. Δοκιμάστε οπωσδήποτε μετσοβόνε, μετσοβέλα αλλά και γραβιέρα, κεφαλογραβιέρα και λοιπά γαλακτοκομικά προϊόντα όπως γιαούρτι και βούτυρο. Δοκιμάστε επίσης τοπικά κρασιά. Και φυσικά οι φανατικοί κρεατοφάγοι μην παραλείψετε να περάσετε από τις φημισμένες ταβέρνες του! 

"Διεθνές"

Σε ένα τραπεζάκι πλάι στο τζάκι στην ομώνυμη ταβέρνα “Το Τζάκι” δοκιμάσαμε καλοψημένα παϊδάκια, λαχταριστό κοντοσούβλι, ντόπιο λουκάνικο και νοστιμότατη φέτα μπουγιουρντί. Ζεστή ατμόσφαιρα, ενδιαφέρουσες γεύσεις αλλά μικρές μερίδες και μάλλον άνιση η σχέση ποσότητας-τιμής. Μια τελευταία στάση στο ζαχαροπλαστείο “Διεθνές” για φρεσκότατα γλυκά ήταν η καλύτερη επιλογή για να κλείσει η περιήγησή μας στο πανέμορφο και γραφικό Μέτσοβο...

Ζαχαροπλαστείο "Διεθνές"

Καφετέρια στο Μέτσοβο