Οδοιπορικό στο κολαστήριο του Άουσβιτς...

Συνηθίζω να λέω ότι τα ταξίδια δεν είναι μόνο ένα μέσο διασκέδασης. Είναι μια ευκαιρία να γνωρίσουμε νέους τόπους, ανθρώπους, συνήθειες, παραδόσεις αλλά και μια αφορμή για σκέψη και εποικοδομητικό προβληματισμό. Η επίσκεψή μου στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς ήρθε να συμπληρώσει την άλλη επίσκεψη που είχα κάνει πριν πολλά χρόνια στο Νταχάου. Τα συναισθήματα λίγο-πολύ τα ίδια, παρόλο που αυτή τη φορά μπορούσα πιο εύκολα να τα διαχειριστώ μιας και δεν είμαι πια παιδί όπως ήμουν την πρώτη φορά που πήγα στο Νταχάου και που στιγμάτισε την ψυχή μου για πάντα. Καλώς ή κακώς δεν έχω τίποτα που να με συνδέει με το μελανό αυτό κομμάτι της Ιστορίας: μήτε προγόνους έγκλειστους σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, μήτε κάποια σχέση με τον Εβραϊσμό, μήτε κάποιον μακρινό συγγενή Γερμανό αξιωματικό ή οτιδήποτε άλλο. Οπότε το ενδιαφέρον μου ήταν απλώς και μόνο ιστορικό και το ταξίδι μου στο κολαστήριο του Άουσβιτς δεν είχε τη χροιά ενός ταξιδιού μνήμης ή γνωριμίας με κάποιο παρελθόν που να με αφορά περισσότερο από όσο αφορά και όλη την υπόλοιπη ανθρωπότητα που επιλέγει να μην κλείνει τα μάτια και τα αυτιά στην Ιστορία αλλά να διδάσκεται από αυτήν με όποιον τρόπο μπορεί...

Σε απόσταση περίπου 60 χλμ. δυτικά της Κρακοβίας βρίσκεται η πολωνική κωμόπολη του Όσβιετσιμ (στα γερμανικά, Auschwitz), μια βιομηχανική περιοχή της Σιλεσίας. 

Θάλαμος αερίων του Auschwitz I

Εκείνη την περιοχή επέλεξε ο Χάινριχ Χίμλερ για να χτίσει το 1940 το μεγαλύτερο συγκρότημα στρατοπέδων συγκέντρωσης της Ναζιστικής Γερμανίας. Το συγκρότημα αποτελούταν από τρία βασικά και 39 δευτερεύοντα στρατόπεδα. Σήμερα διατηρούνται και είναι επισκέψιμα τα δύο από αυτά: το Άουσβιτς Ι και το Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου ενώ από το 1979 τα στρατόπεδα αυτά έχουν συμπεριληφθεί στη Λίστα των Μνημείων Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. 

Το κρεματόριο του Auschwitz I

Το Άουσβιτς Ι υπήρξε το πρώτο στρατόπεδο που χτίστηκε στην περιοχή και αποτελούσε το διοικητικό κέντρο όλου του συγκροτήματος. Το Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου χτίστηκε αργότερα (όταν οι αιχμάλωτοι έγιναν πολυάριθμοι και το πρώτο δεν επαρκούσε πια) και κατά βάση λειτούργησε ως στρατόπεδο εξόντωσης. Το Άουσβιτς ΙΙΙ (Μόνοβιτς) λειτούργησε περισσότερο ως στρατόπεδο εργασίας. Ο ακριβής αριθμός των ανθρώπων που πέρασαν ως κρατούμενοι από το Άουσβιτς αλλά και αυτών που τελικά θανατώθηκαν δεν είναι γνωστός, κυμαίνεται ωστόσο γύρω στα 6 εκατομμύρια. 

Το άνοιγμα στην οροφή του θαλάμου

Από αυτούς οι περισσότεροι ήταν Εβραίοι, αρκετοί Πολωνοί διανοούμενοι και πολιτικοί, Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου, Ρομά, ομοφυλόφιλοι, περιθωριακοί και εγκληματίες του ποινικού δικαίου. Τα περισσότερα θύματα πέθαναν στους θαλάμους αερίων, από πυρά πυροβόλου όπλου, από απαγχονισμό, θανατηφόρες ενέσεις, ιατρικά πειράματα, ασθένειες, κακοποίηση ή υποσιτισμό. Το θανατηφόρο χημικό που χρησιμοποιήθηκε στους θαλάμους αερίων ήταν το Zyklon B. 

Το Zyklon B

Το παράδοξο της Ιστορίας είναι πως το Zyklon B δημιουργήθηκε πρώτη φορά στη Γερμανία από έναν Γερμανοεβραίο χημικό, τον Fritz Haber, ο οποίος μάλιστα τιμήθηκε με Νόμπελ Χημείας το 1918! Κατασκευάστηκε ως εντομοκτόνο και είχε τη μορφή μικρών κρυσταλλικών και ακανόνιστων σφαιριδίων, όταν όμως ερχόταν σε επαφή με τον ατμοσφαιρικό αέρα, απελευθέρωνε αέριο υδροκυάνιο γι' αυτό και φυλασσόταν σε μεταλλικά αεροστεγή δοχεία. 

Δεκάδες άδεια κουτιά Zyklon B

Στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκε ως εντομοκτόνο μέχρι που οι Ναζί έκριναν ότι ήταν πιο κατάλληλο για την εξόντωση των κρατουμένων στα Στρατόπεδα Συγκέντρωσης από ότι ήταν το μονοξείδιο του άνθρακα που χρησιμοποιούσαν αρχικά στους θαλάμους αερίων. Με το μονοξείδιο του άνθρακα οι κρατούμενοι δεν πέθαιναν γρήγορα ενώ το Zyklon B βρήκαν πως ήταν πιο αποτελεσματικό. Το χημικό έμπαινε από ένα άνοιγμα στην οροφή του θαλάμου αερίων και το πολύ σε είκοσι λεπτά είχε σκοτώσει όλους όσοι βρίσκονταν κλεισμένοι μέσα. Στο Άουσβιτς βρέθηκαν δεκάδες άδεια κουτιά του θανατηφόρου αυτού χημικού... 

Το Άουσβιτς Ι...   

Η πύλη εισόδου στο Auschwitz I με το περίφημο "Arbeit macht frei"...  

Ξεκινώντας το οδοιπορικό μας από το Άουσβιτς Ι και αφού έχουμε περάσει αρκετή ώρα στην ουρά μέχρι να προμηθευτούμε το απαραίτητο εισιτήριο (το μέρος, βλέπετε, αποτελεί το σημαντικότερο τουριστικό αξιοθέατο της Πολωνίας και οι επισκέπτες συρρέουν κατά χιλιάδες!), δαπανούμε κάμποσο χρόνο ακόμα για να περάσουμε από τον σωματικό έλεγχο. 

Τα μέτρα ασφαλείας είναι υψηλά γιατί έχουν παρατηρηθεί στο παρελθόν διάφορα ακραία φαινόμενα. Άκουσα να λένε ότι λίγο καιρό πριν την επίσκεψή μου, μια ομάδα διαδηλωτών κατάφερε να περάσει από τον έλεγχο, να εισχωρήσει στο στρατόπεδο και να σφάξει ένα γουρούνι ως ένδειξη διαμαρτυρίας! Προχωρώντας προς το εσωτερικό, βλέπουμε πάνω από την πύλη εισόδου την γνωστή επιγραφή “Arbeit Macht Frei” (“Η εργασία απελευθερώνει”) που είχαμε συναντήσει και στο Στρατόπεδο του Dachau. Από εκεί και έπειτα απλώνονται μπροστά μας τα πανομοιότυπα μεταξύ τους κτήρια του στρατοπέδου, με τα κόκκινα τούβλα και τις κεραμωτές στέγες, τόσο αρμονικά δομημένα και στοιχισμένα και με τόση ησυχία να επικρατεί στην περιοχή, παρά τους αναρίθμητους τουρίστες που μάλλον προτιμούσαν να περπατούν σιωπηλοί από σεβασμό προς το χώρο. 

Ισραηλινοί αποτίουν φόρο τιμής σε Εβραίους προγόνους 

Οι περισσότεροι ήταν Ισραηλινοί και είχαν περασμένες τις σημαίες τους στους ώμους. Παρατήρησα ότι ένας από αυτούς γονάτισε, πήρε στη χούφτα λίγο χώμα και προσευχήθηκε... 

Τα ορθογώνια κτήρια μου ασκούσαν μια παράλογη γοητεία, σχεδόν μεταφυσική, καθώς έμοιαζαν περισσότερο με κάποιο παλιό εγκαταλελειμμένο χωριό παρά με το κολαστήριο που υπήρξαν κάποτε... Μερικά από αυτά έχουν μετατραπεί σε μουσεία φιλοξενώντας εκθέματα σχετικά με την ιστορία του στρατοπέδου και τους κρατούμενους. 

Η είσοδος στο εσωτερικό τους μου προκάλεσε έντονη δυσφορία: ίσως σε αυτό να φταίει η βαθιά ριζωμένη μέσα μου ελληνική “απειθαρχία” που αντιδρά σε οποιαδήποτε προσπάθεια επιβολής πειθαρχίας... Πολύ απλά ο χώρος ήταν με τέτοιο τρόπο δομημένος, (προκειμένου να μπορεί να δεχτεί τα πλήθη των τουριστών), ώστε έπρεπε να ακολουθούν όλοι την ίδια πορεία και να βαδίζουν ακριβώς με τον ίδιο ρυθμό, ο ένας πίσω από τον άλλο, σιωπηλοί και αυστηρά μέσα στο όριο που υποδείκνυαν οι πλαϊνές κορδέλες. Σαν μια ουρά σε κάποια Τράπεζα ένα πράγμα ή -ακόμη χειρότερα!- σαν την ουρά κάποιου συσσιτίου! Και ειλικρινά, με όλη την υπερβολή που κατακλύζει το ελληνικό μου ταμπεραμέντο, δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερο τρόπο για να περιορίσει κανείς την ελευθερία του επισκέπτη, να τον κάνει έστω και λίγο να βιώσει την ανυπόφορη απαίτηση της υπακοής και να αισθανθεί περισσότερο σαν... κρατούμενος παρά σαν επισκέπτης!

Φωτογραφίες κρατουμένων

Οι κεντρικοί διάδρομοι είναι καλυμμένοι δεξιά και αριστερά με ασπρόμαυρες φωτογραφίες των κρατουμένων που θανατώθηκαν κατά τα χρόνια λειτουργίας του στρατοπέδου. Αναφέρεται το όνομά τους, ο αριθμός που τους έδιναν οι Ναζί, η ημερομηνία γέννησης, η διάρκεια κράτησής τους καθώς επίσης η ημερομηνία και η αιτία θανάτου. Στις πρώτες αίθουσες γίνεται παρουσίαση του τρόπου με τον οποίο έρχονταν οι κρατούμενοι μέχρι εδώ, από ποιες περιοχές της Ευρώπης προέρχονταν, κάποιες αναφορές σε αριθμητικά στοιχεία για τη σύσταση των πληθυσμιακών ομάδων, τον τρόπο με τον οποίο γινόταν η διαλογή και πού τελικά κατέληγαν. 

Περιοχές προέλευσης κρατουμένων

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι περισσότεροι Εβραίοι ξεκινούσαν από τις πατρίδες τους με χαρά, έχοντας πεισθεί ότι θα πήγαιναν κάπου για να δουλέψουν και να καλυτερέψουν τις συνθήκες της ζωής τους! Κουβαλούσαν μαζί τους βαλίτσες με τα λιγοστά τους υπάρχοντα και αρκετοί από αυτούς είχαν πασχίσει πολύ προκειμένου να καταφέρουν να πάρουν το πολυπόθητο εισιτήριο του τρένου για τη “Γη της Επαγγελίας” που ονειρεύονταν! Έφερναν μαζί τους ό,τι είχαν και δεν είχαν από ρουχισμό και οικιακά σκεύη γιατί πίστευαν ότι μετανάστευαν σε έναν ξένο τόπο για να δουλέψουν και να ξεκινήσουν μια νέα και καλύτερη ζωή. Μόνο μετά το τοπίο στο μυαλό τους άρχιζε σιγά-σιγά να ξεκαθαρίζει, αλλά πλέον ήταν πολύ αργά για να κάνουν πίσω. Φορτώνονταν κυριολεκτικά ο ένας πάνω στον άλλο μέσα σε βαγόνια μεταφοράς ζώων και ξεκινούσαν το πολυήμερο ταξίδι για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι βαλίτσες, τα υπάρχοντα, ο ρουχισμός και τα προσωπικά τους αντικείμενα κατάσχονταν αμέσως. Είναι χαρακτηριστικό ότι πάνω στις βαλίτσες, που έχουν διασωθεί μέχρι σήμερα και μπορεί να τις δει ο επισκέπτης σε ειδική πτέρυγα του μουσείου, έγραφαν τα ονόματά τους για να μην τις μπερδέψουν γιατί πάντα μέσα τους πίστευαν ότι θα τις έπαιρναν ξανά κάποια στιγμή πίσω. Στις φωτογραφίες που ακολουθούν μπορείτε να δείτε τα προσωπικά αντικείμενα των κρατουμένων που βρέθηκαν στο Στρατόπεδο... 

Βαλίτσες με τα ονόματα των ιδιοκτητών τους... 

Παπούτσια

 

Γυαλιά οράσεως

Οικιακά αντικείμενα

Βούρτσες και ξυριστικά

Καπάκια από κρέμες κτλ.

Σκεύη για την κουζίνα

Η συλλογή και ταξινόμηση των περιουσιακών στοιχείων των κρατουμένων γινόταν σε ειδικό σημείο του στρατοπέδου με σκοπό να παραδοθούν στη γερμανική κυβέρνηση. Τα περισσότερα ωστόσο αντικείμενα αξίας τα έκλεβαν από την αποθήκη οι ίδιοι οι Γερμανοί αξιωματικοί και στρατιώτες των SS. Η παράνοια ήταν τέτοια που αφαιρούσαν από τους κρατούμενους μέχρι και τα χρυσά δόντια από το στόμα τους καθώς επίσης τα μαλλιά τους, αφενός μεν για να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο για ψείρες αφετέρου δε για να χρησιμοποιήσουν το μαλλί στη δημιουργία υφασμάτων για τις στολές! 

Πίνακας που επεξηγεί τα διακριτικά σήματα ανά κατηγορία

Οι στολές που φορούσαν έφεραν ρίγες και ένα συγκεκριμένο διακριτικό σήμα, ανάλογα με την κατηγορία στην οποία τους ταξινομούσαν οι Ναζί. Το διακριτικό σήμα των Εβραίων ήταν δύο τρίγωνα που σχημάτιζαν εξάκτινο αστέρι. Οι πολιτικοί κρατούμενοι έφεραν ένα κόκκινο τρίγωνο και ήταν στην πλειοψηφία τους Πολωνοί διανοούμενοι ή αντιστασιακοί που εκτός από το κόκκινο τρίγωνο είχαν γραμμένο και το γράμμα “P” για να ξεχωρίζουν από τους υπόλοιπους ενώ αποτελούσαν την πολυπληθέστερη ομάδα μη Εβραίων κρατουμένων. 

Οι χαρακτηριστικές ριγέ στολές των κρατουμένων

Μαύρο τρίγωνο έφεραν οι Ρομά, οι περιθωριακοί και κάποιες ελάχιστες πόρνες, πράσινο οι εγκληματίες του ποινικού δικαίου, μωβ οι Μάρτυρες του Ιεχωβά, ροζ οι ομοφυλόφιλοι. Οι κρατούμενοι για λόγους σωφρονισμού έφεραν τα γράμματα “ΕΗ” και “SU” οι Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου. Φυσικά ανάμεσα στους κρατούμενους υπήρχαν άνθρωποι διαφόρων εθνικών ομάδων: οι περισσότεροι ήταν Πολωνοί λόγω της εγγύτητας του στρατοπέδου αλλά υπήρχαν επίσης Τσέχοι, Γάλλοι, Σλοβένοι, Ούγγροι, Έλληνες ακόμα και Γερμανοί. 

Η κρεμάλα στην οποία απαγχονίστηκε ο Ρούντολφ Ες

Σε κάποιον από τους τοίχους της πλευρικής οχύρωσης του στρατοπέδου οι Ναζί συνήθιζαν να οδηγούν τα θύματά τους για να τα τουφεκίσουν, ενώ σε άλλο σημείο ήταν στημένες κρεμάλες για τους απείθαρχους και όσους σχεδίαζαν να αποδράσουν. Οι Γερμανοί τους κρεμούσαν και συχνά άφηναν εκεί για μέρες τα κρεμασμένα κορμιά προς παραδειγματισμό των υπολοίπων. Το Άουσβιτς Ι διέθετε φυσικά και τους δικούς του θαλάμους αερίων αλλά και κρεματόρια. Ο πιο γνωστός και αδίσταχτος διοικητής του στρατοπέδου του Άουσβιτς υπήρξε ο Ρούντολφ Ες ο οποίος, αφού καταδικάστηκε σε θάνατο για τα εγκλήματά του από το Δικαστήριο της Πολωνίας, απαγχονίστηκε στις 16 Απριλίου του 1947 στην κρεμάλα που υπάρχει μέχρι σήμερα μπροστά από την είσοδο του κρεματορίου. 

Το Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου...  

Auschwitz II Birkenau

Το Σεπτέμβριο του 1941, όταν το πρώτο στρατόπεδο δεν επαρκούσε πια για να καλύψει τις ανάγκες των Ναζί, ο Ρούντολφ Ες πήρε εντολή να χτίσει ένα δεύτερο στρατόπεδο καταναγκαστικής εργασίας που θα προοριζόταν να δεχτεί 100.000 σοβιετικούς αιχμαλώτους. Για το σκοπό αυτό επιλέχθηκε μια περιοχή κοντινή στο Άουσβιτς Ι (μια απόσταση 1.200 μέτρων χωρίζει τα δύο στρατόπεδα), δίπλα από το πολωνικό χωριό Μπρζεζίνκα (στα γερμανικά, Birkenau). 

Οι πλαϊνές σκοπιές

Μάλιστα οι Ναζί απαίτησαν από τους κατοίκους του Μπίρκεναου να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, στη συνέχεια τα γκρέμισαν και χρησιμοποίησαν τα οικοδομικά υλικά για να χτίσουν το στρατόπεδο, το οποίο χτίστηκε στην ουσία από τους ίδιους τους αιχμαλώτους. Το Άουσβιτς ΙΙ περιφράχτηκε με ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα και διαιρέθηκε σε τομείς οι οποίοι με τη σειρά τους περιφράχτηκαν με ηλεκτροφόρο συρματόπλεγμα ώστε να είναι αποκομμένοι μεταξύ τους και να μην υπάρχει ο κίνδυνος ομαδικών εξεγέρσεων. Κατά μήκος της κεντρικής περίφραξης υπήρχε μια τάφρος καθώς επίσης πολλές σκοπιές ενώ πάνω από την πύλη εισόδου βρισκόταν η κεντρική σκοπιά που επόπτευε από ψηλά το σύνολο του στρατοπέδου και τις γραμμές των τρένων.

Τα κτήρια στέγασης των κρατουμένων όπως φαίνονται από την κεντρική σκοπιά

Μέσα σε λίγους μόνο μήνες από την έναρξη της λειτουργίας του, το Άουσβιτς ΙΙ άλλαξε άρδην το χαρακτήρα του και από στρατόπεδο εργασίας μετατράπηκε καθαρά σε στρατόπεδο εξόντωσης. Πέρα από τους αρχικούς αιχμαλώτους πολέμου άρχισε να υποδέχεται Εβραίους και λοιπούς κρατούμενους. 

Σιδηροδρομικές γραμμές εντός του στρατοπέδου Άουσβιτς

Για να διευκολυνθεί η διαδικασία άφιξης των κρατουμένων το 1944 τοποθετήθηκαν ράγες που επέτρεπαν στα τρένα να εισέρχονται απευθείας μέσα στον χώρο του στρατοπέδου. Στη συνέχεια γινόταν η διαλογή από τους ειδικούς γιατρούς, οι οποίοι έκριναν ποιοι ήταν ικανοί για εργασία και ποιοι όχι. Οι μητέρες, τα παιδιά, οι ηλικιωμένοι, οι αδύναμοι και οι ασθενείς συνήθως οδηγούνταν απευθείας στους θαλάμους αερίων γιατί κρίνονταν ακατάλληλοι για εργασία. Από ένα σημείο και μετά βέβαια και λόγω της πληρότητας του στρατοπέδου, η πλειονότητα των Εβραίων που έφτανε θανατωνόταν αμέσως, είτε είχε ικανότητα για εργασία είτε όχι. Υπεύθυνος για τις διαλογές ήταν ο Δρ. Γιόζεφ Μένγκελε, ο διαβόητος γιατρός που έκανε πειράματα σε διδύμους και νάνους, σκοτώνοντάς τους με ενέσεις φαινόλης, αλλά και πειράματα στείρωσης σε γυναίκες κρατούμενες με τη βοήθεια του Δρ. Καρλ Κλάουμπεργκ. Οι άντρες κρατούνταν χωριστά από τις γυναίκες και όσοι κρίνονταν κατάλληλοι ξεκινούσαν να εργάζονται στις βιομηχανικές μονάδες που βρίσκονταν πολύ κοντά στο στρατόπεδο. Οι περισσότεροι πέθαιναν γρήγορα από τις κακουχίες, τον υποσιτισμό, την κακομεταχείριση και την εξάντληση. Η καταναγκαστική εργασία υπήρξε μια εξαιρετικά επικερδής “επιχείρηση” των SS καθώς αποκόμιζαν τεράστια κέρδη εις βάρος των κρατουμένων. Μάλιστα μεγάλα ονόματα γερμανικών επιχειρήσεων έχουν αμαυρώσει τη φήμη τους χρησιμοποιώντας στη δούλεψή τους κρατούμενους των στρατοπέδων συγκέντρωσης.

Η στέγαση των κρατουμένων γινόταν μέσα σε στάβλους

Οι... τουαλέτες του στρατοπέδου!

Η στέγαση των φυλακισμένων γινόταν μέσα σε μεγάλα μακρόστενα κτίσματα που παλαιότερα ήταν στάβλοι για τα άλογα. Κοιμούνταν σε κρεβάτια στοιβαγμένα το ένα πάνω στο άλλο, με ελλιπή θέρμανση και ανύπαρκτες συνθήκες υγιεινής. Σε ένα άλλο τέτοιο κτήριο βρίσκονταν τα ντους και οι τουαλέτες, η μία δίπλα στην άλλη, απ' όπου έλειπε κάθε στοιχειώδης έννοια καθαριότητας με αποτέλεσμα πολλοί να κολλάνε ασθένειες από εκεί και να πεθαίνουν. Λέγεται ότι ο κάθε κρατούμενος είχε στη διάθεσή του μόλις πέντε λεπτά ημερησίως για να τα διαθέσει στην τουαλέτα!

Στο πλαϊνό ξύλινο δοκάρι διακρίνονται ακόμα και οι δέστρες για τα σχοινιά των αλόγων του στάβλου! 

Το Άουσβιτς ΙΙ Μπίρκεναου είχε τους δικούς του θαλάμους αερίων σε έξι κτήρια που δεν λειτουργούσαν όλα συγχρόνως. Διέθετε επίσης τέσσερα κρεματόρια που από το 1944 και μετά, που εντάθηκαν οι δολοφονίες, ήταν αδύνατο να αποτεφρώσουν τόσα πολλά πτώματα σε σύντομο χρονικό διάστημα, παρόλο που δούλευαν ασταμάτητα, γι' αυτό οι Ναζί ξεκίνησαν να καίνε πτώματα και σε ανοιχτούς χώρους σκάβοντας πελώριους λάκκους στη γη.

Παιδικά ρουχαλάκια που βρέθηκαν στο Στρατόπεδο

Πολλοί ήταν αυτοί που πέρασαν από τις πύλες του Άουσβιτς και οι περισσότεροι δεν ξαναβγήκαν ποτέ. Η γνωστότερη όλων όμως υπήρξε η μικρούλα Άννα Φρανκ, μια Εβραιοπούλα που έγραψε ένα από τα σημαντικότερα βιβλία όλων των εποχών. Πρόκειται για το ημερολόγιό της που γράφτηκε την περίοδο 12 Ιουνίου 1942 – 1 Αυγούστου 1944, το διάστημα δηλαδή που εκείνη και η οικογένειά της κρύβονταν από τους Ναζί και δημοσιεύθηκε μετά το θάνατό της. 

Οι Έλληνες κρατούμενοι...

Το γκέτο της Θεσσαλονίκης την περίοδο 1942-43

Περίπου 55.000 υπολογίζεται ότι ήταν οι Έλληνες Εβραίοι που μεταφέρθηκαν στο Άουσβιτς, οι περισσότεροι προερχόμενοι από το γκέτο της Θεσσαλονίκης. Οι Έλληνες μάλιστα ήταν αυτοί που πρωτοστάτησαν στη μεγαλύτερη εξέγερση που έλαβε χώρα εντός του στρατοπέδου. Συγκεκριμένα, τον Οκτώβριο του 1944 οι κρατούμενοι που απάρτιζαν το Ειδικό Απόσπασμα που εργαζόταν καταναγκαστικά στα κρεματόρια επαναστάτησαν και κατάφεραν να ανατινάξουν ένα μέρος του Κρεματορίου 4 με δυναμίτες που τους προμήθευσαν δύο γυναίκες κρατούμενες οι οποίες εργάζονταν σε μια από τις κοντινές βιομηχανίες. Λέγεται ότι το σχέδιο είχε οργανωθεί από πριν και ότι οι Έλληνες, για να μπορέσουν να συνεννοηθούν μεταξύ τους για τις λεπτομέρειες, τραγουδούσαν στα ελληνικά τραγούδια του Βαμβακάρη με αλλαγμένους τους στίχους. 

Εισιτήρια τρένου Ελλήνων Εβραίων

Με αυτό τον τρόπο προσπάθησαν να μεταδώσουν και στους άλλους τομείς το τι ακριβώς γινόταν στα κρεματόρια, μιας και αυτούς τους κρατούσαν χωριστά από τους υπόλοιπους φυλακισμένους, αλλά και να παρακινήσουν όσο το δυνατόν περισσότερους να συμμετάσχουν στην εξέγερση. Παρά τον αρχικό ενθουσιασμό και την ανατίναξη του ενός κρεματορίου, τελικά οι κρατούμενοι των άλλων τομέων δεν τους ακολούθησαν γιατί φοβήθηκαν ότι είχαν χάσει πια το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού των Γερμανών και προτίμησαν να μην αντιδράσουν. Οι επαναστάτες επιχείρησαν μαζική διαφυγή. Από αυτούς οι 250 συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε εκτέλεση για παραδειγματισμό. Οι αριθμοί λένε ότι συνολικά περίπου 700 άνθρωποι προσπάθησαν να αποδράσουν σε όλα τα χρόνια που λειτούργησε το Άουσβιτς και ότι μόνο οι 300 τελικά τα κατάφεραν.

Οι εβραϊκοί πληθυσμοί του Άουσβιτς σε αριθμούς... Οι 55.000 από τους κρατούμενους ήταν Έλληνες...  

Το τέλος...

Δοχείο με στάχτες Εβραίων

Όταν οι Γερμανοί άρχισαν να χάνουν έδαφος, ξεκίνησαν να εγκαταλείπουν τα στρατόπεδά τους φροντίζοντας όμως πρώτα να σβήσουν τα ίχνη τους. Ήδη από το Νοέμβριο του 1944 θεωρείται ότι ξεκίνησαν να γκρεμίζουν σιγά-σιγά τα κρεματόρια και τους θαλάμους αερίων για να μην πέσουν στα χέρια των Συμμάχων και μάθουν όλοι για τα εγκλήματά τους. Το τελευταίο κρεματόριο ανατινάχτηκε τον Ιανουάριο του 1945, λίγο πριν την απελευθέρωση του στρατοπέδου από τους Σοβιετικούς. Περίπου 60.000 κρατούμενοι οδηγήθηκαν τότε σε πορείες θανάτου προς τη Δύση και 7.500 άνθρωποι που ήταν ανήμποροι να ακολουθήσουν παρέμειναν πίσω. Από αυτούς πάνω από 300 τουφεκίστηκαν επιτόπου ενώ οι υπόλοιποι γλίτωσαν γιατί οι Σοβιετικοί πρόλαβαν να φτάσουν εγκαίρως. Πάνω από 200 άνθρωποι πέθαναν τις επόμενες ημέρες, παρά την ιατρική φροντίδα που τους παρασχέθηκε, γιατί ήταν ήδη τρομερά εξασθενημένοι. Από την πλευρά των Ναζί, περίπου 8.000 ήταν συνολικά οι άνθρωποι που υπηρέτησαν στο Άουσβιτς, ανάμεσά τους και κάπου 200 γυναίκες. Από αυτούς μόνο οι 800 κατηγορήθηκαν και τελικά μόνο οι 40 βρέθηκαν υπόλογοι ενώπιον των γερμανικών δικαστηρίων! Ο Ρούντολφ Ες, όπως προείπαμε, απαγχονίστηκε στην είσοδο του κρεματορίου του Άουσβιτς Ι. Οι βιομηχανικές εγκαταστάσεις της περιοχής, όπου εργάζονταν καταναγκαστικά οι κρατούμενοι, πέρασαν στο πολωνικό κράτος ενώ τα στρατόπεδα εγκαταλείφθηκαν μέχρι την απόφαση της πολωνικής κυβέρνησης να τα ανοικοδομήσει και να τα μετατρέψει σε μουσείο. Από το 1996 καθιερώθηκε η 27η Ιανουαρίου (ημέρα απελευθέρωσης του Άουσβιτς) ως ημέρα μνήμης για τα θύματα του Ολοκαυτώματος.