Στο Castel Sant' Angelo στη Ρώμη...

Μαυσωλείο Αυτοκρατόρων, οχυρωμένο Κάστρο, παπική κατοικία, σκοτεινή και τρομακτική φυλακή και εσχάτως μουσείο... Η συναρπαστική ιστορία του Castel Sant' Angelo της Ρώμης ακολουθεί την ταραχώδη ιστορία μιας από τις σπουδαιότερες πόλεις του κόσμου και αποτελεί ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα μνημεία της ρωμαϊκής περιόδου. Ενώ όλα τα άλλα σύγχρονά του μνημεία έχουν δώσει τη θέση τους σε νέα, μοντέρνα κτήρια ή έχουν απομείνει από αυτά μονάχα τα ερείπιά τους, το Castel Sant' Angelo συνεχίζει, σχεδόν ανέπαφο από το χρόνο, να γράφει τη δική του ιστορία αντανακλώντας τη μεγαλοπρέπειά του στα γαλήνια νερά του ποταμού Τίβερη. Το όνομά του στα ελληνικά αποδίδεται λανθασμένα ως “Κάστρο των Αγγέλων” παρόλο που η ακριβής του μετάφραση είναι “Κάστρο του Αγίου Αγγέλου” και αυτό μάλλον έχει να κάνει με έναν αρκετά διαδεδομένο θρύλο που θέλει τον Αρχάγγελο Μιχαήλ να εμφανίζεται στην οροφή του Κάστρου το 590, δίνοντας με την εμφάνισή του τέλος στην επιδημία πανούκλας που έπληττε τότε την πόλη. Χτισμένο κατά την εποχή του Αυτοκράτορα Αδριανού, το Castel Sant' Angelo είναι ένα πανύψηλο κυλινδρικό οικοδόμημα που δημιουργήθηκε ως μαυσωλείο για τον ίδιο και την οικογένειά του. Με άλλα λόγια, άσχετα με τη μετέπειτα ιστορία του, αρχικά δεν χτίστηκε ως Κάστρο αλλά ως ταφικό μνημείο, από το οποίο μάλιστα απουσίαζαν όλα αυτά τα εξαιρετικά αγάλματα Αγίων και αγγέλων που βλέπουμε να το κοσμούν σήμερα. Επιθυμώντας να χαρίσει έναν αξιοπρεπή τάφο στον ίδιο και τους αγαπημένους του, ο Αδριανός επέλεξε το parco adriano στη βόρεια όχθη του Τίβερη ως το κατάλληλο σημείο για να ανεγείρει το μνημείο του. Το πάρκο βρισκόταν στα περίχωρα της αρχαίας Ρώμης γιατί εκείνη την εποχή δεν επιτρεπόταν η ταφή των νεκρών εντός των τειχών της πόλης.

Μαυσωλείο Αυτοκρατόρων...

Οι εργασίες ανέγερσης του κτηρίου ξεκίνησαν το 123 μ.Χ. και ολοκληρώθηκαν το 139 μ.Χ., ένα χρόνο μετά το θάνατο του Αδριανού, από τον υιοθετημένο γιο και διάδοχό του Αντωνίνο τον Ευσεβή (Antoninus Pius). Η αρχική μορφή του κτηρίου δεν μας είναι γνωστή, φαίνεται ωστόσο ότι η γενική διάταξη του συγκροτήματος έμοιαζε πολύ με το Μαυσωλείο του Αυγούστου που είχε χτιστεί περίπου ενάμιση αιώνα πριν στην απέναντι όχθη του Τίβερη. Ήταν διακοσμημένο από χάλκινα αγάλματα που απεικόνιζαν άντρες και άλογα και στην κορυφή υπήρχε ένα χρυσό τέθριππο με οδηγό τον θεό Ήλιο και ένα άγαλμα του Αυτοκράτορα, πλαισιωμένα από έναν κρεμαστό κήπο με αειθαλή φυτά. Οι στάχτες του Αδριανού τοποθετήθηκαν εδώ το 138 μ.Χ., μαζί με τις στάχτες της συζύγου του Sabina και του πρώτου υιοθετημένου γιου του, Λεύκιου Αίλιου. Για πάνω από εκατό χρόνια αποτέλεσε τόπο ταφής των μετέπειτα Αυτοκρατόρων -συμπεριλαμβανομένου του Μάρκου Αυρήλιου- και οι υδρίες με τις στάχτες τους πιθανολογείται ότι τοποθετούνταν στην αίθουσα που σήμερα μας είναι γνωστή ως Αίθουσα του Θησαυρού. Η τελευταία καταγεγραμμένη εναπόθεση λειψάνων ήταν του Καρακάλλα, που δολοφονήθηκε το 217 μ.Χ., αν και το πιθανότερο είναι πως το μνημείο συνέχισε να στεγάζει τα λείψανα των διαδόχων του τουλάχιστον μέχρι τη μετατροπή του σε στρατιωτικό Φρούριο το 401 και την ένταξή του στα Αυρηλιανά Τείχη από τον Φλάβιο Αύγουστο Ονώριο το 403 μ.Χ.

Οχυρωμένο Φρούριο...

Η μετατροπή του σε Φρούριο, στέρησε από το Castel Sant' Angelo το μεγαλύτερο μέρος των διακοσμήσεών του. Οι στάχτες των Αυτοκρατόρων σκορπίστηκαν από τον Αλάριχο κατά τη λεηλασία της Ρώμης από τους Βησιγότθους το 410 μ.Χ. ενώ τα αρχικά αγάλματα ρίχθηκαν στους Γότθους εισβολείς κατά την πολιορκία της πόλης. Κάπου εδώ ξεκινά μια νέα εποχή για το μνημείο, στη διάρκεια της οποίας λειτούργησε ως castellum πάνω από τον Τίβερη με σκοπό την προστασία της πόλης από τους εχθρούς. Η ολοκληρωτική μετατροπή του σε Κάστρο συντελέστηκε τον 13ο αιώνα από τις παπικές αρχές. Συγκεκριμένα, ο Πάπας Niccolò III Orsini το 1277 συνέδεσε το Κάστρο απευθείας με το Βατικανό και τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου μέσω του Passetto di Borgo, ενός μυστικού σκεπαστού οχυρωμένου διαδρόμου, ενώ το 1367 το Castel Sant' Angelo παραδόθηκε στον Πάπα Urbano V με σκοπό την επιστροφή της Παπικής Έδρας από την Αβινιόν στη Ρώμη. 

Passetto di Borgo

Από εκεί και έπειτα η μοίρα του συνδέεται άρρηκτα με τη μοίρα της Αγίας Έδρας και χρησιμοποιείται αποκλειστικά από τους Πάπες και κατά κύριο λόγο ως καταφύγιο σε στιγμές κινδύνου. Μάλιστα ο Πάπας Julius II della Rovere προτιμούσε να κατοικεί μόνιμα στο Κάστρο παρά στο παλάτι του Βατικανού γιατί στο παλάτι είχε ζήσει ο μισητός του προκάτοχος Πάπας Alessandro VI. O ίδιος το μετέτρεψε σε πανέμορφη αναγεννησιακή κατοικία αναθέτοντας στον Giuliano da Sangallo και τον συνεργάτη του Guglielmo da Monferrato τα έργα ανακαίνισης και επέκτασης. Εκείνη την περίοδο χτίζεται η Loggia προς τον Τίβερη που φέρει το όνομά του ενώ παράλληλα ο Michelangelo δημιουργεί το μικρό παρεκκλήσι των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού. O Πάπας Clemente VII κλείστηκε στο Κάστρο κατά τη λεηλασία της Ρώμης το 1527 από τα στρατεύματα του Κάρολου Ε' και ο Πάπας Paolo III έχτισε ένα πολυτελές παπικό διαμέρισμα ώστε να καταφύγει εκεί σε ενδεχόμενη πολιορκία.

Φυλακή Ασφαλείας...

Η δομή του ως οχυρωμένο φρούριο αλλά και η φήμη σχετικά με τον απροσπέλαστο χαρακτήρα του οδήγησαν με την πάροδο του χρόνου σε νέες χρήσεις του κτηρίου. Η αλλαγή της λειτουργίας του έφερε μοιραία και αλλαγές τόσο στη διάταξη όσο και την εμφάνισή του. Μέσα από μια σειρά παρεμβάσεων και αναδιαμορφώσεων των χώρων, το Castel Sant' Angelo έφτασε να στεγάσει από τα Αρχεία και το Υπουργείο Οικονομικών του Βατικανού μέχρι δικαστήρια και φυλακές ενώ στη μικρή εσωτερική πλατεία λάμβαναν χώρα εκτελέσεις! Χαρακτηριστικό είναι ότι στην όπερα “Tosca” του Giacomo Puccini το Castel Sant' Angelo παρουσιάζεται ως φυλακή και στο φινάλε της τρίτης πράξης η ηρωίδα αυτοκτονεί από τις επάλξεις του Κάστρου.

Μουσείο...

Από το 1925 το Κάστρο μετατρέπεται σε μουσείο. Σήμερα τα δωμάτιά του φιλοξενούν συλλογές με πίνακες ζωγραφικής ενώ αρκετά συχνά διοργανώνονται στο εσωτερικό του συναυλίες.

Η Ponte Sant' Angelo...

Εκτός από το Μαυσωλείο του, ο Αδριανός έχτισε επίσης την Pons Aelius με σκοπό να συνδέσει το Castel Sant' Angelo με την απέναντι όχθη του Τίβερη. Κάποτε αποτελούσε τη μοναδική γέφυρα που χρησιμοποιούσαν οι προσκυνητές για να προσεγγίσουν τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου, γι' αυτό ήταν επίσης γνωστή με την ονομασία Pons Sancti Petri. Κατά το Ιωβηλαίο όμως του 1450, τα κιγκλιδώματα υποχώρησαν λόγω του τεράστιου πλήθους των προσκυνητών με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να καταλήξουν στο ποτάμι και να πνιγούν. Η ανάγκη διεύρυνσης της οδού των προσκυνητών κρίθηκε τότε επιτακτική και έτσι χρειάστηκε να κατεδαφιστούν ορισμένα σπίτια στην αρχή της γέφυρας αλλά και μια ρωμαϊκή αψίδα του θριάμβου. Από τον 16ο αιώνα ξεκίνησαν να κρεμούν στη γέφυρα τα σώματα των εκτελεσμένων για παραδειγματισμό. Η γέφυρα ονομάζεται πια Ponte Sant' Angelo ακολουθώντας τη μεταγενέστερη ονομασία του Κάστρου, είναι στρωμένη με τραβερτίνη και έχει πλέον πεζοδρομηθεί. Τα αγάλματα αγγέλων, που την κοσμούν, αποτελούν προσθήκες της εποχής του Μπαρόκ.

Μέρες και ώρες λειτουργίας:

- Η προσωπική μου άποψη είναι πως το εσωτερικό του Castel Sant' Angelo δεν αποτελεί must αξιοθέατο για κάποιον που επισκέπτεται πρώτη φορά τη Ρώμη καθώς δεν διαθέτει κάτι ιδιαίτερο για να δει κανείς. Αυτό που εντυπωσιάζει ωστόσο είναι η θέα της πόλης από το ψηλότερο σημείο του Κάστρου αλλά και το εξωτερικό του, ειδικά έτσι όπως ξεπροβάλλει φωτισμένο κατά τη νυχτερινή βόλτα μας πλάι στον Τίβερη και έτσι όπως αντανακλάται στα νερά του.

- Αν παρόλα αυτά επιθυμείτε να επισκεφθείτε το μουσείο μπορείτε να πραγματοποιήσετε την επίσκεψή σας καθημερινά, από Δευτέρα έως Κυριακή, από τις 09:00 το πρωί έως τις 19:30 το απόγευμα. Το εκδοτήριο εισιτηρίων κλείνει στις 18:30. Το μουσείο παραμένει κλειστό την 1η Ιανουαρίου, την 1η Μαΐου και στις 25 Δεκεμβρίου. Το απλό εισιτήριο κοστίζει 20,50 €, το μειωμένο για νέους 18-25 ετών κοστίζει 7,50 € και το παιδικό και εφηβικό (0-17 ετών) κοστίζει 5,50 €. Την πρώτη Κυριακή κάθε μήνα η είσοδος είναι ανοιχτή σε όλους.

- Το Passetto di Borgo δεν είναι ανοιχτό στο κοινό.

Πηγή: www.castelsantangelo.com