Νησίδα Γυαλί: Το λατομείο ελαφρόπετρας, το ηφαίστειο και οι παραδεισένιες παραλίες...

Ανάμεσα στην Κω και στη Νίσυρο, σε απόσταση περίπου 4 ναυτικών μιλίων από τη δεύτερη, βρίσκεται ένα ηφαιστειογενές νησάκι που έχει έκταση μόλις 4,6 τ.χλμ. Ονομάζεται Γυαλί, ανήκει στα Δωδεκάνησα αλλά ελάχιστοι γνωρίζουν την ύπαρξή του. Η μεγαλύτερη απόσταση στο νησί δεν ξεπερνά τα 5 χλμ., το μεγαλύτερο πλάτος του είναι περίπου 2,1 χλμ. και το μικρότερο είναι κάτι λιγότερο από 500 μ. Διοικητικά ανήκει στο Δήμο Νισύρου και ο μόνος τρόπος για να το επισκεφθεί κανείς είναι με καραβάκι που θα πάρει από το λιμάνι στο Μανδράκι της Νισύρου. Μην περιμένετε να βρείτε εδώ καταλύματα, μήτε ταβέρνες και καφετέριες. Δεν υπάρχει απολύτως τίποτα, πέρα από μερικές εκπληκτικής ομορφιάς παραλίες που ωστόσο αξίζει και με το παραπάνω να επισκεφθεί κανείς. Όσο και αν ακούγεται παράδοξο, η μικρή αυτή νησίδα δεν είναι ακατοίκητη! Κατοικείται από περίπου τριάντα ανθρώπους. Όλοι τους είναι εργαζόμενοι στα λατομεία εξόρυξης ελαφρόπετρας που υπάρχουν στο Γυαλί. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή...

Γυαλί

Το ηφαίστειο...

Στη θαλάσσια περιοχή μεταξύ Κω και Νισύρου και ιδιαίτερα γύρω από τη νησίδα Γυαλί εντοπίζονται αρκετά υποθαλάσσια ηφαίστεια. Οι επιστήμονες υποστηρίζουν ότι τα πρώτα ηφαιστειακά επεισόδια στην περιοχή έλαβαν χώρα πριν από 2,5 εκατομμύρια χρόνια ενώ πριν από 160.000 χρόνια εκδηλώθηκε μια τεράστια ηφαιστειακή έκρηξη κοντά στο Βόρειο Γυαλί που εξαιτίας της φαίνεται πως δημιουργήθηκαν η δυτική Κως, η Νίσυρος και τα μικρότερα νησιά-δορυφόροι της: η Περγούσα, η Παχιά, η Στρογγυλή και το Γυαλί. Μέχρι τότε το Γυαλί και η Στρογγυλή δεν υπήρχαν ενώ η Νίσυρος ήταν ένα υποθαλάσσιο ηφαίστειο που μόνο η κορυφή του πρόβαλε λίγο πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Σήμερα το ηφαίστειο του Γυαλιού, που απέχει περίπου 7 χλμ. από το ηφαίστειο της Νισύρου, είναι πια ανενεργό.

Λίγα λόγια για την Ιστορία...

Η πλευρά του νησιού όπου βρίσκεται το λατομείο

Το εκπληκτικό σχετικά με το Γυαλί είναι ότι αυτή η φαινομενικά ασήμαντη κουκκίδα στο χάρτη ήταν ήδη γνωστή στους αρχαίους Έλληνες, γεγονός που επιβεβαιώνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα. Οι ανασκαφές στο νησί ξεκίνησαν το 1986 και συνεχίζονται ακόμα. Ως πρώτοι κάτοικοι του Γυαλιού θεωρούνται κάποιες μικρές ομάδες από τις νότιες ακτές της Μικράς Ασίας που πέρασαν στα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη γύρω στο 5000 π.Χ. Οι ανασκαφές έφεραν στο φως τα ερείπια ενός οικισμού και ενός νεκροταφείου της νεολιθικής εποχής αλλά και ευρήματα που αποδεικνύουν την ύπαρξη πρώιμης μεταλλουργικής δραστηριότητας. Στο βορειοανατολικό τμήμα υπήρχαν προϊστορικά λατομεία όπου γινόταν εξόρυξη περλίτη και οψιδιανού, ο οποίος χρησίμευε στην κατασκευή λεπίδων, εργαλείων, αγγείων και κοσμημάτων και φαίνεται πως εξαγόταν στην Αντίπαρο, τη Μήλο, την Κω, την Κάλυμνο και την Κρήτη. Ο εντοπισμός υπολειμμάτων οχύρωσης της ελληνιστικής περιόδου αποδεικνύει τη διαρκή κατοίκηση του τόπου ενώ τα ερείπια νεότερων αγροτικών κτισμάτων, που χρονολογούνται από την Τουρκοκρατία, μαρτυρά πως η κατοίκηση τότε είχε μάλλον εποχικό χαρακτήρα και σχετιζόταν αμιγώς με γεωργικές και κτηνοτροφικές δραστηριότητες.

Τα λατομεία...

Όπως ανέφερα ήδη, στο Γυαλί αφθονεί η ελαφρόπετρα και ο οψιδιανός λόγω της ύπαρξης του ανενεργού ηφαιστείου. Μάλιστα αποτελεί το μοναδικό νησί στο οποίο ανθεί η λατομική δραστηριότητα και οι ελάχιστοι κάτοικοί του είναι οι εργαζόμενοι στα λατομεία. Οι ανάγκες στέγασής τους καλύπτονται από μια σειρά προκάτ σπιτάκια που σχηματίζουν μια μικρή “γειτονιά” ενώ στο νησί υπάρχει και ένα μικρό ελικοδρόμιο. Η “ΛΑΒΑ Μεταλλευτική και Λατομική Α.Ε.” είναι η εταιρεία που από τη δεκαετία του 1950 έχει αναλάβει την εξόρυξη και επεξεργασία των κοιτασμάτων ελαφρόπετρας και περλίτη. Η ετήσια παραγωγή ελαφρόπετρας ανέρχεται σχεδόν στο ένα εκατομμύριο τόνους, γεγονός που καθιστά τη “ΛΑΒΑ” τη μεγαλύτερη εξαγωγική εταιρεία ελαφρόπετρας στον κόσμο. Μέρος της παραγωγής καλύπτει τις εγχώριες ανάγκες ενώ ταυτόχρονα πραγματοποιούνται μεγάλες εξαγωγές σε Ευρώπη, Αμερική και Μέση Ανατολή. Στο βορειοανατολικό τμήμα του νησιού κυριαρχεί ο οψιδιανός, ο οποίος σχηματίζει σκουρόχρωμους όγκους με λείες επιφάνειες που γυαλίζουν στο φως του ήλιου. Εδώ εξορύσσεται ο περλίτης, που είναι πιο ελαφρύς από την ελαφρόπετρα και είναι κατάλληλος για εφαρμογές μόνωσης. Τα λατομεία του Γυαλιού αποτελούν τη βασική πηγή εσόδων της Νισύρου γιατί η πλειοψηφία των οικογενειών που διαμένουν μόνιμα στη Νίσυρο διαθέτει τουλάχιστον έναν συγγενή που να δραστηριοποιείται στα λατομεία. Η ύπαρξη των λατομείων, όπως επίσης τα εμβάσματα και οι δωρεές που στέλνουν οι μετανάστες από το εξωτερικό, αποτελούν τους δύο βασικούς λόγους για τους οποίους η Νίσυρος θεωρείται γενικά εύπορο νησί και δεν έχει τόσο μεγάλη ανάγκη τον τουρισμό για να επιβιώσει, όπως συμβαίνει στα περισσότερα νησιά μας.

Το φυσικό τοπίο και οι πανέμορφες παραλίες...

Το αληθινά οξύμωρο είναι πως η γειτονική Νίσυρος έχει ελάχιστες παραλίες, πόσο μάλλον αμμουδιές, τη στιγμή που το Γυαλί διαθέτει μερικές παραδεισένιες αμμουδιές που δεν συγκρίνονται! Παίρνουμε το καράβι από το Μανδράκι και η διαδρομή που μας φέρνει στο Γυαλί είναι περίπου 20 λεπτά. Καθώς πλησιάζουμε, βλέπω από μακριά ένα φορτηγό πλοίο αγκυροβολημένο στο Γυαλί που εξυπηρετεί τη μεταφορά της ελαφρόπετρας. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το σχήμα του νησιού: Αποτελείται από δύο σχεδόν ίσου ύψους λόφους που ενώνονται με έναν στενό ισθμό, μήκους 900 μ. και πλάτους 300 μ. Από τη μια πλευρά, εντυπωσιάζομαι από τους λευκούς λόφους ελαφρόπετρας που εμφανίζουν παράξενους σχηματισμούς, μοιάζοντας με ένα πελώριο γλυπτό. Από την άλλη, απλώνεται ένα πυκνό δάσος με πεύκα και κουμαριές. Το παράδοξο εδώ είναι ότι ενώ το πεύκο ευδοκιμεί γενικά στο Αιγαίο και τη Μέση Ανατολή, όπως και στο Γυαλί, στη γειτονική Νίσυρο δεν υπάρχει παρόλο που τα δύο αυτά νησιά απέχουν ελάχιστα και διαθέτουν ίδια πετρώματα και μορφολογία εδάφους. Το πιθανότερο είναι ότι η απουσία του πεύκου από τη Νίσυρο οφείλεται καθαρά στον ανθρώπινο παράγοντα. 

Η παραλία της πίσω πλευράς του νησιού με την πάλλευκη άμμο

Αξίζει να αναφέρω επίσης ότι το Γυαλί έχει κηρυχθεί ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους παρά την ύπαρξη των λατομείων σε αυτό. Είναι γεγονός ότι, λόγω του μικρού μεγέθους του νησιού, η εξόρυξη ελαφρόπετρας και περλίτη καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος του ενώ η ολοένα αυξανόμενη εξόρυξη συρρικνώνει με τα χρόνια το μέγεθός του και αν καταντήσει αλόγιστη και δίχως όρια, σίγουρα θα οδηγήσει μελλοντικά στην καταστροφή του. Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο, η Πολιτεία έχει ζητήσει από τη μεταλλευτική εταιρεία να προχωρά σε δενδοφύτευση, όποτε κρίνεται απαραίτητο, ώστε να αντισταθμίζεται η καταστροφή.

Το μικρό σκάφος δένει στο λιμανάκι του Γυαλιού και οι επισκέπτες αποβιβάζονται. Η πρόσβαση στις εγκαταστάσεις του λατομείου είναι απαγορευμένη στο κοινό για λόγους ασφαλείας, ωστόσο έχουμε τρεις ώρες στη διάθεσή μας για να απολαύσουμε τους πανέμορφους κολπίσκους με τις αμμουδερές παραλίες! Η μία βρίσκεται στην πίσω πλευρά του νησιού, είναι τεράστια και πάλλευκη λόγω της ελαφρόπετρας. Η άλλη -και πιο αγαπημένη μου- βρίσκεται στη μπροστινή πλευρά, έχει θέα στη Νίσυρο και τη νησίδα του Αγίου Αντωνίου και διαθέτει χρυσή άμμο και γαλαζοπράσινα νερά, τόσο ήρεμα που μοιάζουν με πισίνα! Η έκτασή της είναι τόσο μεγάλη και οι επισκέπτες τόσο λίγοι ώστε ενδείκνυται για απόλυτη απομόνωση, ακόμη και για γυμνισμό. Χωρίς υπερβολή, τη θεωρώ μία από τις ομορφότερες παραλίες που έχω κολυμπήσει ποτέ!

Η γαλήνια παραλία με τη χρυσή άμμο και την εκπληκτική θέα 

Τα νησάκια-δορυφόροι...

Ευθεία στον ορίζοντα διακρίνουμε το νησάκι του Αγ. Αντωνίου

Γύρω από το Γυαλί, διάσπαρτα στο πέλαγος, βρίσκονται μερικά μικρότερα νησάκια: ο Άγιος Αντώνιος, η Στρογγυλή, η Παχειά, η Περγούσα και η Κανδελέουσα. Όλα δημιουργήθηκαν εξαιτίας της αυξημένης ηφαιστειακής δραστηριότητας στην περιοχή ανά τους αιώνες. Το πιο ενδιαφέρον από αυτά είναι ο Άγιος Αντώνιος. Επειδή βρίσκεται απέναντι από τον όρμο του Γυαλιού, λειτουργεί σαν κυματοθραύστης και αυτή είναι η αιτία που η απέναντι παραλία διαθέτει, όπως προείπα, τόσο ήρεμα νερά που θυμίζουν πισίνα. Απέχει μόλις μισό μίλι από το Γυαλί, υπάρχει και εδώ μια πανέμορφη παραλία σε έναν μαγευτικό κολπίσκο καθώς και ένα κατάλευκο εκκλησάκι του Αγίου Αντωνίου, πάνω στην ψηλότερη κορυφή της νησίδας, που βέβαια δεν ξεπερνά τα 35 μ. ύψος. Τόσο ο Άγιος Αντώνιος όσο και το Γυαλί χρησιμοποιήθηκαν κατά το παρελθόν ως αραξοβόλια, γιατί το λιμάνι του Γυαλιού ήταν ασφαλές ενώ υπήρχε πρόσβαση σε πόσιμο νερό λόγω της ύπαρξης πηγαδιού στο νησί. Μάλιστα κατά την Επανάσταση του 1821 βρήκε εδώ καταφύγιο ο στόλος του Ανδρέα Μιαούλη.

- Το τουριστικό γραφείο “Ενετικόν” πραγματοποιεί κάθε Τετάρτη και Κυριακή ημερήσιες εκδρομές με το καραβάκι “Άγιος Κωνσταντίνος” στη νησίδα Γυαλί. Το γραφείο βρίσκεται κοντά στο λιμάνι, οι δηλώσεις συμμετοχής και οι κρατήσεις θέσεων πρέπει να γίνουν μέχρι το προηγούμενο βράδυ, οι αναχωρήσεις γίνονται από το Μανδράκι και το εισιτήριο κοστίζει 10 €/άτομο, πήγαινε-έλα (φαίνεται λίγο ακριβό αλλά  αξίζει, δεδομένου ότι η Νίσυρος δεν διαθέτει πολλές αξιόλογες παραλίες). 

Ώρα αναχώρησης: 11:45΄ και ώρα επιστροφής: 16:00΄. 

Διάρκεια διαδρομής μέχρι το Γυαλί: 20 λεπτά. 

Διατίθενται ομπρέλες δωρεάν, κατόπιν συνεννόησης.