Ημερήσια απόδραση με μηχανή σε Τιθορέα – Χαιρώνεια…

Πρωινό Κυριακής και τι θα ήταν καλύτερο από μια ημερήσια εξόρμηση στις πλαγιές του Παρνασσού; Ο Παρνασσός φυσικά διαθέτει το δημοφιλέστερο ίσως χειμερινό θέρετρο της Ελλάδας που δεν είναι άλλο από την Αράχωβα που πολλοί έχουν αποκαλέσει «Μύκονο του χειμώνα»! Εμείς ωστόσο επιλέξαμε αυτή τη φορά μια διαφορετική διαδρομή, επιχειρώντας να γνωρίσουμε από κοντά την… άγνωστη πλευρά του Παρνασσού, αυτή που ακόμα αντιστέκεται σθεναρά στην τουριστική εκμετάλλευση των όμορφων τοπίων της. Μπορεί να μη διαθέτει χιονοδρομικό κέντρο ή πολυτελή σαλέ, διαθέτει όμως μια γνήσια ομορφιά και μια ανέγγιχτη ακόμα αγνότητα.

Μαζευόμαστε μεγάλη παρέα λοιπόν, ανεβαίνουμε στις μηχανές και ξεκινάμε για ένα μαγευτικό road trip στις ανατολικές πλαγιές του Παρνασσού. Μετά από μια άκρως ενδιαφέρουσα διαδρομή (περίπου 165 χλμ. από την Αθήνα), φτάνουμε στην Τιθορέα (γνωστή και ως Άνω Τιθορέα ή Βελίτσα), ένα χωριό χτισμένο στην άκρη ενός φαραγγιού, σε υψόμετρο 450-550 μ., που ανήκει στο Νομό Φθιώτιδας και συγκεκριμένα στο Δήμο Αμφίκλειας-Ελάτειας. Πρόκειται για τη γενέτειρα του Φιλοποίμενος Φίνου, ιδρυτή της Φίνος Φιλμς και ενός εκ των βασικότερων θεμελιωτών του ελληνικού Κινηματογράφου.

Κάστρο της Αρχαίας Τιθορέας

Σύμφωνα με την Ιστορία, στην ίδια τοποθεσία ήταν χτισμένη και η αρχαία Φωκική πόλη Τιθορέα, η οποία δημιουργήθηκε μετά την καταστροφή όλων των γειτονικών πόλεων από τον Ξέρξη κατά τους Περσικούς πολέμους. Οι κάτοικοι των γύρω περιοχών κατέφυγαν εδώ, οχύρωσαν την περιοχή και από ένα απλό Φρούριο την εξέλιξαν με τον καιρό σε ακμάζουσα πόλη που τον 3^ο αιώνα π.Χ. έκοψε και δικό της νόμισμα. Στο πέρασμα των αιώνων η πόλη μετονομάστηκε σε Βελίτσα μέχρι το 1926 που αποφασίστηκε να ονομαστεί εκ νέου Τιθορέα, διακρίνοντάς την ωστόσο από την Κάτω Τιθορέα που είναι χτισμένη σε χαμηλότερο υψόμετρο και πιο κοντά στον ποταμό. Τα ερείπια της αρχαίας πόλης διακρίνονται σε ορισμένα σημεία του σύγχρονου οικισμού ενώ στην είσοδο του χωριού μάς υποδέχεται το επιβλητικό Κάστρο με τα ερείπια του αρχαίου τείχους του 4^ου αιώνα π.Χ. 

Οδυσσέας Ανδρούτσος

Στα νεότερα χρόνια, οι κάτοικοι της Τιθορέας έλαβαν μέρος στην Επανάσταση του 1821 ενώ στην περιοχή έδρασε ο Οδυσσέας Ανδρούτσος που είχε σαν ορμητήριό του μια σπηλιά στο φαράγγι, στη νοτιοανατολική πλευρά του χωριού. Στην Τιθορέα ωστόσο βρέθηκε και ένας άλλος μεγάλος ήρωας της Επανάστασης, ο Γεώργιος Καραϊσκάκης, ο οποίος έστησε το αρχηγείο του σε ένα κτήριο που σώζεται μέχρι σήμερα στον κεντρικό δρόμο του χωριού. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και συγκεκριμένα τον Απρίλη του 1943, οι Ιταλοί έκαψαν σχεδόν όλο το χωριό. Οι κάτοικοι είχαν προλάβει να καταφύγουν στις γύρω σπηλιές και ξωκλήσια ενώ χρειάστηκε να χτίσουν τα πάντα από την αρχή.     

Η κεντρική πλατεία με τον πλάτανο το φθινόπωρο

Φτάνουμε στην κεντρική πλατεία. Εδώ βρίσκεται το σήμα-κατατεθέν της Τιθορέας: ο πελώριος υπεραιωνόβιος πλάτανος που από το 1887 δεσπόζει στο μέσο της πλατείας. Κάτω από τη σκιά του απλώνονται πάνω στο χώμα τα τραπεζάκια από τα γύρω παραδοσιακά καφενεία. Σειρά έχουν οι τρεις εκκλησίες του οικισμού. Η παλαιότερη είναι το εκκλησάκι του Αη-Γιάννη με το εντυπωσιακό δάπεδο που κοσμείται από παλαιοχριστιανικό ψηφιδωτό του 3^ου αιώνα μ.Χ. Ακολουθεί η εκκλησία του Οσίου Ζωσιμά, η μοναδική σε όλη την Ελλάδα που είναι αφιερωμένη στον εν λόγω Άγιο. 

Ο Όσιος Ζωσιμάς

Προχωρώντας στον ελαφρώς ανηφορικό δρόμο συναντάμε τον κύριο Ναό του χωριού που είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Πίσω από το Ναό και καθώς ανεβαίνουμε μερικά σκαλοπάτια, ανακαλύπτουμε μια ακόμα πλατεία, γεμάτη με ανθισμένα λουλούδια, που φέρει μία προτομή του Οδυσσέα Ανδρούτσου. Από την πλατεία αυτή μπορούμε να απολαύσουμε την καταπληκτική θέα στο φαράγγι. Το τοπίο είναι εντυπωσιακό: καταπράσινα δέντρα, απότομα βράχια με μεγάλο βάθος και αμέτρητες σπηλιές. Λένε ότι, ανάλογα με την εποχή, μπορεί να δει κανείς να σχηματίζεται και καταρράκτης, εμείς ωστόσο επισκεφθήκαμε την περιοχή την άνοιξη και δεν είχαμε την τύχη να τον δούμε… Σε απόσταση περίπου τριών χιλιομέτρων από το χωριό και κρυμμένη μέσα στους απόκρημνους βράχους, βρίσκεται η Σπηλιά του Οδυσσέα Ανδρούτσου που αποτέλεσε κρησφύγετο και ορμητήριο του σπουδαίου αγωνιστή της Επανάστασης του ’21.

Η προτομή του Οδυσσέα Ανδρούτσου και το Μνημείο Πεσόντων

Λίγο πάνω από το χωριό ξεκινά το «Αισθητικό Δάσος Τιθορέας», ένα δάσος με τεράστια οικολογική σημασία και φυσική ομορφιά. Εκτείνεται σε μία έκταση 2000 στρεμμάτων και σε υψόμετρο που κυμαίνεται από τα 500 έως τα 1200 μ. 

Άποψη του φαραγγιού

Ξεκινά αρκετά κοντά στον οικισμό με μια συστάδα πεύκων ηλικίας περίπου μισού αιώνα και συνεχίζεται με πλούσια χλωρίδα (αλλά και πανίδα) που περιλαμβάνει έλατα, βελανιδιές, κέδρους, κουμαριές και διάφορα άλλα είδη δέντρων, θάμνων καθώς και ποικιλίες μανιταριών. Η περιοχή της Τιθορέας ενδείκνυται για όσους αγαπούν τις πεζοπορικές διαδρομές, τα παρθένα δάση, τα ανέγγιχτα μονοπάτια, τους ήχους και τις μυρωδιές της φύσης. Στη νοτιοανατολική λοιπόν πλευρά του χωριού ξεκινά μια εντυπωσιακή ορειβατική διαδρομή που περιλαμβάνει τη διάσχιση της χαράδρας της Βελίτσας και ανάβαση στην ψηλότερη κορυφή του Παρνασσού, τη Λιάκουρα, σε υψόμετρο 2456 μ. Απότομοι βράχοι, ορμητικά ρέματα και αμέτρητες σπηλιές συνθέτουν ένα εντυπωσιακό σκηνικό άγριας ομορφιάς. Οι κάτοικοι της Τιθορέας, ως επί το πλείστον γεωργοί και κτηνοτρόφοι, γνωρίζουν καλά πόση σημασία έχει για τον τόπο τους η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος μέσα στο οποίο ζούνε γι’ αυτό και κατά τους καλοκαιρινούς μήνες οργανώνουν μόνοι τους εθελοντικές περιπολίες.  

"Ο Γιαλάς"

Γυρίζοντας προς το χωριό δεν μπορούμε φυσικά να αντισταθούμε στις γαστριμαργικές απολαύσεις της εξοχής και κάνουμε μια στάση στην παραδοσιακή ταβέρνα «Ο Γιαλάς», γνωστή για τα καλοψημένα κρεατικά της και τα πεντανόστιμα τυροπιτάρια! 

Παίρνουμε το δρόμο της επιστροφής, πριν όμως φτάσουμε στην Αθήνα, κάνουμε μια τελευταία στάση στην ιστορική Χαιρώνεια.

Προτομή του Πλούταρχου

Η ιδιαίτερη πατρίδα του αρχαίου Έλληνα συγγραφέα Πλούταρχου ανήκει στο Νομό Βοιωτίας και για πρώτη φορά αναφέρεται από τον Όμηρο με την ονομασία Άρνη (η Άρνη ήταν θυγατέρα του Αιόλου, σύμφωνα με τη μυθολογία). Η πόλη έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο ενώ καταστράφηκε ολοσχερώς από το στρατό του Ξέρξη μετά τη νίκη του στη Μάχη των Θερμοπυλών. Μέχρι τις αρχές του 20^ου αιώνα ονομαζόταν Κάπραινα ή Κόπραινα λόγω των πολλών κάπρων (αγριογούρουνα) που υπήρχαν στην περιοχή. Η ονομασία «Χαιρώνεια» φαίνεται να έχει σχέση με τον τοπικό μυθολογικό ήρωα «Χαίρωνα», γιο του Απόλλωνα και της Θηρώς. Η ευρύτερη περιοχή έγινε συχνά πεδίο ιστορικών μαχών, ήδη από την αρχαιότητα, ενώ στη νεότερη Ιστορία πρωταγωνίστησε σε δύο μάχες της Ελληνικής Επανάστασης: το 1823 ο Οδυσσέας Ανδρούτσος επιτέθηκε στον στρατοπεδευμένο στη Χαιρώνεια στρατό του Τούρκου Μπερκοφτσαλή και το 1825 ο Γκούρας διέλυσε εδώ το ιππικό του Αμπάς Πασά.   

Αρχαιολογικό Μουσείο Χαιρώνειας

Η σημερινή πόλη είναι χτισμένη στο σημείο όπου βρισκόταν και η αρχαία βοιωτική Χαιρώνεια. Σώζονται αρκετά κτίσματα, το αρχαίο θέατρο της πόλης, η αρχαία ακρόπολη και τα ρωμαϊκά λουτρά. Μια επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Χαιρώνειας φέρνει τον επισκέπτη ένα βήμα πιο κοντά στην μακραίωνη Ιστορία του τόπου. Η συλλογή του μουσείου περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, όπλα και αντικείμενα των Μακεδόνων από τη Μάχη της Χαιρώνειας, κτερίσματα που βρέθηκαν σε τάφους της περιοχής, ένα πήλινο ειδώλιο διακοσμημένο με γεωμετρικά σχέδια που αναπαριστά μια γυναικεία μορφή καθώς και ένα πήλινο ομοίωμα οικίσκου που χρονολογούνται από τη Νεολιθική εποχή. Περίπου 3 χλμ. έξω από την πόλη και μέσα στο φαράγγι βρίσκεται η Ιερά Μονή Λυκούρεσι ή Παναγία του Μύρου. Η εκκλησία της Μονής είναι του 15^ου αιώνα και εκτός από θρησκευτική έχει και ιστορική σημασία καθώς από εδώ ξεκίνησε το 1821 ο Αθανάσιος Διάκος τον αγώνα του για την απελευθέρωση της Λιβαδειάς.       

Ο Λέων της Χαιρώνειας

Το σημαντικότερο ωστόσο αξιοθέατο της περιοχής, το άφησα για το τέλος... Το 338 π.Χ. έλαβε χώρα στη Χαιρώνεια μία από τις πιο πολυσυζητημένες μάχες στην αρχαιότητα, μία μάχη που έφερε αντιμέτωπους τους Μακεδόνες και τη συμμαχία Αθηναίων και Θηβαίων. Η μάχη έληξε με νίκη του Φιλίππου της Μακεδονίας, ο οποίος στη συνέχεια επέτρεψε στους Θηβαίους να ενταφιάσουν τους νεκρούς τους. Πλησιάζοντας τη Χαιρώνεια από το δρόμο της Λιβαδειάς βρίσκουμε το ακριβές σημείο όπου, σύμφωνα με τον Παυσανία, έγινε ο κοινός τάφος των πεσόντων της επίλεκτης στρατιωτικής ομάδας των Θηβαίων, γνωστής με την ονομασία Ιερός Λόχος. Οι ανασκαφές που διενεργήθηκαν στα τέλη του 19^ου με αρχές του 20^ου αιώνα επιβεβαίωσαν τους ισχυρισμούς του Παυσανία, φέρνοντας στο φως τους σκελετούς 254 ανδρών μαζί με τους εξοπλισμούς τους. Ο τάφος τους δεν φέρει καμία απολύτως επιγραφή, πάνω του όμως στέκει σε μαρμάρινο βάθρο, σαν ακοίμητος φρουρός μες στους αιώνες, ένα πελώριο μαρμάρινο λιοντάρι. Ο θρυλικός «Λέων της Χαιρώνειας», με τη θλιμμένη όψη του, στήθηκε από τους Θηβαίους στο σημείο αυτό για να αποτίει φόρο τιμής στους νεκρούς συμπατριώτες τους. Στέκεται αγέρωχος, περιτριγυρισμένος από πανύψηλα κυπαρίσσια και φαίνεται να κοιτάζει προς το δρόμο μνημονεύοντας το κακό που συνέβη κάποτε σε τούτα εδώ τα χώματα μα και καλωσορίζοντας συνάμα τους ταξιδιώτες που φτάνουν ως εδώ…