Οι ιστορικές πλατείες της Ρώμης

Πάντοτε θεωρούσα τη Ρώμη ως τον απόλυτο προορισμό για όλα τα γούστα. Ό,τι και να αναζητά κανείς, θα το βρει σίγουρα στη Ρώμη. Η πόλη αυτή, που συνδυάζει ρομαντισμό, πολιτισμό, κουλτούρα, νοσταλγική ατμόσφαιρα και άρωμα από το παρελθόν, διαθέτει αναλλοίωτη ομορφιά παρά την έντονη τουριστική κίνηση, ενδιαφέροντα κτήρια, υπέροχα καταστήματα για ατελείωτο shopping, ασύγκριτη κουζίνα και φιλόξενους ανθρώπους. Μια βόλτα πλάι στον Τίβερη ποταμό, με το φωτισμένο Castel Sant' Angelo και το νησάκι της Tiberina (που σήμερα στεγάζει το μαιευτήριο της πόλης), αρκεί για να ερωτευτούμε τη Ρώμη και να τη βάλουμε για πάντα μέσα στην καρδιά μας. Έχω αναφερθεί στην αιώνια ιταλική πρωτεύουσα σε παλαιότερα άρθρα μου (βλ. εδώ), ωστόσο πάντα κάτι με μαγνητίζει και ξαναεπιστρέφω. Είναι η μαγεία αυτής της πόλης, που όσες φορές και αν την επισκεφθείς πάντα βρίσκει νέους τρόπους για να σε εκπλήξει. Σήμερα λέω να κάνουμε μαζί ένα ταξίδι στην ιστορία της μέσα από τις πιο χαρακτηριστικές πλατείες της, ή αλλιώς “piazze”, όπως ονομάζονται στα ιταλικά...

Λίγα λόγια για την Ιστορία...

Λέγεται ότι η πόλη ιδρύθηκε το 753 π.Χ. από τον Ρώμο και τον Ρωμύλο, τους δίδυμους γιους του Άρη και της Εστιάδας, που εγκαταλείφθηκαν στην περιοχή και ανατράφηκαν από μια λύκαινα. Η λύκαινα αυτή αποτελεί μέχρι σήμερα σύμβολο της Ρώμης. Ο κάθε ένας ίδρυσε και από ένα αντίπαλο χωριό αλλά στο τέλος ο Ρωμύλος σκότωσε το Ρώμο και μέσω του φόνου σηματοδοτήθηκε η γέννησης της πόλης της Ρώμης. Για να αυξηθεί ο πληθυσμός της, οι άντρες του Ρωμύλου απήγαγαν τις γυναίκες του γειτονικού βασιλείου των Σαβίνων και τις βίασαν. Κάπως έτσι, η ίδρυση μιας από τις σημαντικότερες πόλεις παγκοσμίως στηρίζεται πάνω σε έναν μύθο που περιλαμβάνει δύο βαριά αμαρτήματα: το φόνο και το βιασμό! Αργότερα η Ρώμη περνά στα χέρια των Ετρούσκων ενώ από το 510 π.Χ. και για 450 χρόνια δημιουργείται ένα είδος δημοκρατίας στο οποίο την εξουσία έχουν οι πατρίκιοι. Μία από τις μεγαλύτερες μορφές της Ρωμαϊκής Ιστορίας υπήρξε αδιαμφισβήτητα ο Ιούλιος Καίσαρας. Μια σειρά από νίκες και η προσάρτηση της Γαλατίας, τον φέρνουν θριαμβευτή στη Ρώμη όπου αυτοανακηρύσσεται μόνιμος δικτάτορας μέχρι τη δολοφονία του το 44 π.Χ. Το 64 μ.Χ., επί Νέρωνος, μεγάλο τμήμα της πόλης καίγεται στην καταστροφική πυρκαγιά και ανοικοδομείται από την αρχή. Το 312 μ.Χ., η πόλη που τόσο πολύ κυνήγησε τον Χριστιανισμό καταλήγει να γίνει η βασικότερη υποστηρίκτριά του, όταν ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ανακηρύσσει το χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία του κράτους. Παράλληλα, όμως αποφασίζει να μεταφέρει την πρωτεύουσα της Αυτοκρατορίας στο Βυζάντιο, πράξη που οι κάτοικοι της Ρώμης δεν του συγχώρησαν ποτέ, όσοι αιώνες και αν πέρασαν! Μέχρι σήμερα, οι Ιταλοί δεν αναγνωρίζουν αγιότητα στον Κωνσταντίνο γιατί τον θεωρούν υπαίτιο για τη σταδιακή παρακμή που γνώρισε η Ρώμη, όταν εκείνος μετέφερε την πρωτεύουσα στο Βυζάντιο, αφήνοντάς την ουσιαστικά έρμαιο στα χέρια των βάρβαρων κατακτητών που έφτασαν από το Βορρά. Γι' αυτούς λοιπόν, υπάρχει ο Αυτοκράτορας Κωνσταντίνος και όχι ο Άγιος Κωνσταντίνος, παρόλο που λάτρεψαν τη μητέρα του ως Αγία Ελένη! Το 1309 η Παπική έδρα μεταφέρεται στην Αβινιόν της Γαλλίας για να επιστρέψει το 1377 και να συμβάλλει στην αναγέννηση της Ρώμης. Το 1547, η πόλη κατακτάται από τα γερμανικά στρατεύματα του Καρόλου Ε' και μόλις το 1870 ο βασιλιάς Βιττόριο Εμμανουέλε Β' και ο στρατηγός Γκαριμπάλντι πετυχαίνουν την απελευθέρωση και ενοποίηση της χώρας. Το 1922 ο Μπενίτο Μουσολίνι αυτοανακηρύσσεται πρωθυπουργός, συμμαχώντας με τον Χίτλερ. Η σημερινή δημοκρατία συστάθηκε το 1946. 

Οι top-10 πλατείες της Ρώμης:

1. Η Piazza San Pietro

Οι εντυπωσιακές ημι-ελλειπτικές κιονοστοιχίες του Bernini, μήκους 196 μ., στην είσοδο της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου μοιάζουν σαν δύο τεράστια χέρια που προσπαθούν να αγκαλιάσουν την πλατεία μπροστά από τον Άγιο Πέτρο αλλά και τα πλήθη των πιστών που φτάνουν ως εδώ πραγματοποιώντας ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της χριστιανοσύνης. Βέβαια, η μεγαλειώδης εντύπωση που άφηνε στους επισκέπτες η είσοδος στην πλατεία καταστράφηκε όταν ο Μουσολίνι ισοπέδωσε τη γύρω περιοχή για να ανοίξει δρόμο για τη Via della Conciliazione. Η περίλαμπρη “Οδός της Συμφιλίωσης” ανταποκρινόταν με τον καλύτερο τρόπο στο όραμά του για ενοποίηση του ιστορικού κέντρου της Ρώμης με το ανεξάρτητο κρατίδιο του Βατικανού. Η Piazza San Pietro αποτελεί στην ουσία τον προαύλιο χώρο της Βασιλικής. Ο κεντρικός οβελίσκος του 1ου αιώνα π.Χ. ήρθε από την Αλεξάνδρεια ενώ τα σιντριβάνια της πλατείας είναι έργο του Bernini και του Domenico Fontana. Ο Fontana έμεινε γνωστός για τους οβελίσκους του καθώς, εκτός από τον οβελίσκο στο κέντρο της Piazza San Pietro, ήταν υπεύθυνος επίσης για την ανέγερση των οβελίσκων στην Piazza del Popolo, στην Piazza di Santa Maria Maggiore και στην Piazza di San Giovanni in Laterano.

2. Η Fontana di Trevi

Χάρη στον Κινηματογράφο, η Fontana di Trevi (ή αλλιώς το “Σιντριβάνι των Ευχών”) έγινε ένα από τα πιο δημοφιλή και αγαπημένα σημεία της Ρώμης. Πρώτη η πληθωρική, φελλινική πρωταγωνίστρια Annita Ekberg βούτηξε στα νερά της κρήνης, εισάγοντάς μας στη “Γλυκιά Ζωή” της Ρώμης στην ταινία “Dolce Vita”. Έπειτα, η δικιά μας Αλίκη Βουγιουκλάκη μας σύστησε την πόλη και το γνωστό σιντριβάνι όταν έχασε εκεί το γοβάκι της ως “Μοντέρνα Σταχτοπούτα”. Η παράδοση λέει ότι αν πετάξεις ένα νόμισμα προς τα πίσω πάνω από τον ώμο σου, εξασφαλίζεις την επιστροφή σου στη Ρώμη. Αν πετάξεις δύο, παντρεύεσαι Ιταλό. Και αν πετάξεις τρία νομίσματα, μένεις για πάντα εδώ. Η αλήθεια είναι πως τα νομίσματα μαζεύονται ανά τακτά χρονικά διαστήματα από το Βατικανό και διατίθενται σε ιδρύματα της πόλης που φιλοξενούν ορφανά παιδιά, οπότε ακόμα κι αν δεν πιστεύετε στις παραδόσεις, πιστέψτε στις καλές πράξεις! Το σιντριβάνι του 1732 είναι έργο του Nicola Salvi, βασισμένο σε παλαιότερα σχέδια του Bernini και είναι ευφυώς ενσωματωμένο στο πίσω μέρος ενός palazzo. Τα περβάζια των παραθύρων του κτηρίου έχουν μεταλλαχθεί σε βράχια ενώ ο δημιουργός καταφέρνει να ισορροπήσει το κλασικό με το μπαρόκ στοιχείο. Ο θρύλος λέει ότι το 19 π.Χ. μια παρθένα ανακάλυψε μια πηγή από την οποία ο Αγρίππας έφτιαξε το υδραγωγείο Acqua Vergine, το οποίο μέχρι σήμερα τροφοδοτεί με νερό τη Fontana di Trevi. Ο Nicola Salvi φρόντισε να χρησιμοποιήσει κομμάτια του θρύλου στην κατασκευή του και έτσι βλέπουμε στο δεξιό ανάγλυφο να απεικονίζεται η παρθένα της ιστορίας και στο αριστερό ανάγλυφο ο Αυτοκράτορας Αύγουστος που έδωσε την εντολή για τη δημιουργία του υδραγωγείου. Στο κέντρο της σύνθεσης κυριαρχεί η μορφή του Ποσειδώνα πάνω σε ένα άρμα που μοιάζει με αχιβάδα και το σέρνουν δύο φτερωτά άλογα που τα οδηγούν δύο Τρίτωνες. Το ένα άλογο είναι αγριεμένο και το άλλο ήρεμο, συμβολίζοντας τη φουρτουνιασμένη και την ήρεμη θάλασσα αντίστοιχα. Τη σύνθεση συμπληρώνουν οι μορφές τεσσάρων γυναικών που συμβολίζουν τις εποχές του χρόνου αλλά και δύο αγάλματα εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία που απεικονίζουν την Αφθονία (το Κέρας της Αμάλθειας) και την Υγεία (το φίδι). Ένα εντελώς παράταιρο γλυπτό είναι το περίφημο Asso di Coppe, ένα πελώριο μαρμάρινο κύπελλο που μοιάζει να μην συνδυάζεται με κανένα άλλο άγαλμα. Η ιστορία που κρύβει έχει να κάνει με έναν κουρέα που είχε το μαγαζί του ακριβώς απέναντι από το εργοτάξιο του Salvi. Επειδή ο κουρέας συνήθιζε να ασκεί καυστική κριτική στο έργο του, ο Salvi αποφάσισε να τοποθετήσει αυτό το κύπελλο μπροστά από το μαγαζί ώστε να κόψει τη θέα στον παράξενο κουρέα και να τον κάνει να σταματήσει να τον επικρίνει! Μια δεύτερη εκδοχή θέλει το κύπελλο αυτό να προστέθηκε για να τιμήσει ο δημιουργός τον δικό του κουρέα που ήταν ταυτόχρονα και φίλος του.

3. Η Piazza del Popolo

Κάποτε η περιοχή όπου σήμερα βρίσκεται η λεγόμενη “Πλατεία του Λαού” ήταν τόπος διεξαγωγής εκδηλώσεων αλλά και δημοσίων εκτελέσεων. Το 1538 η πλατεία είχε σχήμα τραπεζοειδές. Λίγα χρόνια μετά, το 1589, ο Σίξτος Ε΄ανέθεσε στον Domenico Fontana να κατασκευάσει ένα σιντριβάνι που θα συμπλήρωνε την ανέγερση του οβελίσκου του Ραμσή Β΄ που είχε μεταφερθεί στη Ρώμη από τον Αύγουστο. Ο εντυπωσιακός οβελίσκος, ένας από τους παλαιότερους που υπάρχουν στην πόλη, έχει ύψος 25 μ. και αριθμεί περί τα 3.200 χρόνια ζωής! Το 1811-24, ο εκπρόσωπος του Ναπολέοντα στη Ρώμη ανέθεσε στον Giuseppe Valadier να αναμορφώσει την πλατεία στη μορφή που έχει σήμερα. Χάρη στην παρέμβασή του, η πλατεία απέκτησε ένα γιγάντιο οβάλ σχήμα και σκαρφαλώνει στην πλαγιά του Pincio μέσω ενός σπειροειδούς δρόμου. Τα αιγυπτιακά λιοντάρια που κοσμούν τη βάση του οβελίσκου είναι προσθήκη του Valadier. Από την πολυσύχναστη αυτή πλατεία ξεκινά η Via del Corso, ο εμπορικότερος δρόμος της Ρώμης που συγκεντρώνει πλήθος καταστημάτων. Επιβάλλεται να κάνετε μια στάση στα θρυλικά caffè “Rosati” και “Canova”. Το μεν πρώτο είναι art nouveau αισθητικής και αποτελεί εδώ και χρόνια αγαπημένο στέκι των αριστερών διανοούμενων. Το δεύτερο δεν διαθέτει τόσο ιδιαίτερο στυλ αλλά σερβίρει φθηνότερο espresso, καλύτερο παγωτό και φαγητό στον επάνω όροφο. Κλείνοντας, να πούμε ότι το πιο ενδιαφέρον αξιοθέατο της περιοχής είναι η περίφημη εκκλησία της Santa Maria del Popolo. Χτισμένη με χρήματα που συγκεντρώθηκαν από το λαό (εξ ου και η ονομασία “del popolo”), η εκκλησία αυτή οικοδομήθηκε για να δώσει ένα τέλος σε μια σειρά από ανατριχιαστικούς θρύλους που έδιναν και έπαιρναν τα χρόνια εκείνα. Συγκεκριμένα, λέγεται πως το φάντασμα του Νέρωνα που είχε θαφτεί στην οικογενειακή κρύπτη Domitia στο Pincio, τρομοκρατούσε τους κατοίκους της περιοχής με τη μορφή δαιμονισμένων κοράκων που ζούσαν σε ένα καταραμένο δέντρο. Ο Πάπας, για να καθησυχάσει το λαό, έδωσε εντολή να κοπεί το δέντρο και στο σημείο αυτό να χτιστεί ένα παρεκκλήσι. Το εσωτερικό της εκκλησίας αυτής αποτελεί από μόνο του σπουδή πάνω στην τέχνη της Πρώιμης και Ύστερης ιταλικής Αναγέννησης καθώς επίσης και της εποχής του Μπαρόκ, μιας και φιλοξενεί έργα των Pinturicchio, Bramante, Raffaello, Caravaggio, Bernini και Carracci! Κάπου εδώ αξίζει να πούμε ότι τα Χριστούγεννα είναι η καλύτερη περίοδος για να επισκεφθεί κανείς τη Ρώμη. Οι εκκλησίες της είναι όλες στολισμένες και διαθέτουν υπέροχες φάτνες ενώ στο τελείωμα της Via del Corso, εκεί όπου αρχίζει η Piazza del Popolo, η Φιλαρμονική μαζί με τη χορωδία της πόλης παίζουν τα κάλαντα και χριστουγεννιάτικα τραγούδια.

4. Η Piazza Navona

Έχει χαρακτηριστεί ως η ομορφότερη πλατεία της Ρώμης και διαθέτει ένα οβάλ επίμηκες σχήμα που επιβεβαιώνει το γεγονός ότι χτίστηκε πάνω στο αρχαίο στάδιο του Δομητιανού. Το κεντρικό “σιντριβάνι των Τεσσάρων Ποταμών” (Fontana dei Quattro Fiumi) είναι έργο του Bernini και οι ανθρωπόμορφες φιγούρες που το κοσμούν αντιπροσωπεύουν τον σπουδαιότερο ποταμό κάθε μίας από τις τότε γνωστές ηπείρους (Νείλος-Αφρική, Γάγγης-Ασία, Δούναβης-Ευρώπη και Ρίο ντελλά Πλάτα-Αμερική). Τα δύο μικρότερα σιντριβάνια της πλατείας, έργα αμφότερα του Giacomo della Porta, είναι η “Fontana del Nettuno” (σιντριβάνι του Ποσειδώνα) και η “Fontana del Moro” (σιντριβάνι του Μαυριτανού). Γύρω από την πλατεία ξεδιπλώνεται μια σειρά από κουκλίστικα palazzi ενώ το σημαντικότερο αξιοθέατο δεν είναι άλλο από την εντυπωσιακή μπαρόκ εκκλησία της Sant' Agnese in Agone (Αγία Αγνή εν αγωνία), που αποτελεί έργο του Borromini. Σύμφωνα με την Εκκλησία, η Αγία Αγνή, σε ηλικία δεκατριών χρόνων, κλείστηκε σε πορνείο από τους διώκτες της λόγω της πίστης της και -ως εκ θαύματος- τα μαλλιά της μάκρυναν και σκέπασαν τη γύμνια της. Στη συνέχεια, αρνούμενη να απαρνηθεί την πίστη της, βασανίστηκε και θανατώθηκε, όμως λίγες μέρες μετά επανεμφανίστηκε σε όραμα κρατώντας στην αγκαλιά της ένα μικρό αρνάκι. Στην Piazza Navona θα βρείτε μερικά καλά εστιατόρια, αν θέλετε να πάρετε μια γεύση από την ιταλική κουζίνα ενώ στο ιστορικό “Tre Scalini” μπορείτε να δοκιμάσετε το φημισμένο χειροποίητο παγωτό με γεύση σοκολάτα "tartufo".

5. Η Piazza Venezia

Το κατεξοχήν κέντρο της Ρώμης είναι αυτή εδώ η πλατεία που στην άκρη της βρίσκεται το περίφημο Palazzo Venezia, το πρώτο μεγάλο αναγεννησιακό παλάτι της Ρώμης. Το έχτισε μεταξύ 1455 και 1464 ο Ενετός Πάπας Παύλος Β', ο οποίος λάτρευε να παρακολουθεί από το μπαλκόνι του τις ιπποδρομίες των Καρναβαλιών. Το ίδιο μπαλκόνι χρησιμοποίησε τόσο ο Ναπολέων Βοναπάρτης όσο και ο Μπενίτο Μουσολίνι μετέπειτα για να βγάζουν λόγο στο πλήθος των πολιτών που συγκεντρωνόταν στην πλατεία για να τους ακούσει. Στην άλλη άκρη της πλατείας, την προσοχή μας τραβάει το Monumento a Vittorio Emmanuele II, γνωστό και ως “Il Vittoriano”, ένα εντυπωσιακότατο μνημείο που φιλοξενεί τον Τάφο του Αγνώστου Στρατιώτη και το Βωμό της Πατρίδας (Altare della Patria) με την αιώνια φλόγα. Το άκρως αμφιλεγόμενο αυτό μνημείο έχει διχάσει τους Ιταλούς καθώς λόγω του επιβλητικού του σχεδιασμού που περιλαμβάνει μια τεράστια σκάλα, θυμίζει σε πολλούς... γαμήλια τούρτα ή πελώρια γραφομηχανή!

6. Το Campo de' fiori

Ο λεγόμενος “Αγρός των λουλουδιών” είναι μία από τις αυθεντικότερες μεσαιωνικές πλατείες της Ρώμης. Τα πρωινά σφύζει από ζωή καθώς εδώ στήνεται η πιο ενδιαφέρουσα αγορά της πόλης. Οι πάγκοι των μικροπωλητών διαθέτουν πολύχρωμα λουλούδια, φρούτα και διάφορα άλλα καλούδια. Το βράδυ, η περιοχή εξακολουθεί να είναι εξίσου ζωντανή μιας και οι αμέτρητες παμπ και τα μπαρ της την καθιστούν κέντρο της νυχτερινής ζωής της πρωτεύουσας. Κάποτε η πλατεία αυτή αποτελούσε σταυροδρόμι συνάντησης των μεσαιωνικών προσκυνητών και πριγκίπων αλλά και τόπο των εκτελέσεων της Ιεράς Εξέτασης. Για του λόγου το αληθές, στο κέντρο της πλατείας δεσπόζει το άγαλμα του προοδευτικού θεολόγου Giordano Bruno, στο σημείο όπου το 1600, κατά τη διάρκεια των εορτασμών του Ιωβηλαίου, παραδόθηκε στην πυρά ως αιρετικός εξαιτίας των προχωρημένων για την εποχή ιδεών του.

7. Η Piazza di Spagna

Η πλατεία αυτή, που πήρε το όνομά της από την ισπανική πρεσβεία του Βατικανού που βρίσκεται εκεί κοντά, έχει σχήμα κλεψύδρας και είναι γνωστή για τα λεγόμενα “Ισπανικά Σκαλιά”, το πιο δημοφιλές ροκοκό μνημείο της πόλης. Η Scalinata della Trinità dei Monti, όπως είναι το πραγματικό όνομα του μνημείου, έχει στην κορυφή της την πελώρια εκκλησία της Αγίας Τριάδας και χτίστηκε το 1723-26 για λογαριασμό του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΕ'. Το σιντριβάνι της πλατείας ονομάζεται “Barcaccia” γιατί μοιάζει με βάρκα και είναι έργο του Bernini. Εκεί κοντά θα βρείτε και το διάσημο “Antico Caffè Greco”, αγαπημένο στέκι των λογοτεχνών από το 1760 και ειδικά των Άγγλων Ρομαντικών ποιητών του 19ου αιώνα.

8. Η Piazza Santa Maria in Trastevere

Τα σκήπτρα της πιο ρομαντικής πλατείας της πόλης κρατάει αναμφίβολα η piazza Santa Maria in Trastevere. Σημείο αναφοράς της περιοχής αποτελεί η ομώνυμη μεσαιωνική εκκλησία, η παλαιότερη της πόλης, που ιδρύθηκε το 337 προς τιμήν της Παρθένου. Ένα ανάκτορο του 17ου αιώνα, ένα σιντριβάνι με σκαλοπάτια όπου κάθονται οι τουρίστες και απολαμβάνουν το παγωτό τους αλλά και ένας μικρός λαβύρινθος από στενάκια που φιλοξενούν γραφικά caffè και τρατορίες συνθέτουν το μοναδικό σκηνικό για τη βόλτα ή το δείπνο μας.

9. Η Piazza Barberini

Η πολυάσχολη αυτή πλατεία περιτριγυρίζεται από σπουδαίους εμπορικούς δρόμους και από καταστήματα με αντίκες. Πήρε το όνομά της από την οικογένεια των ευγενών Barberini που έχτισε στην περιοχή το 1623 την τριώροφη έπαυλή της, την οποία πούλησε το 1949 στο ιταλικό κράτος με σκοπό να στεγαστεί εδώ μέρος των εκθεμάτων της Εθνικής Πινακοθήκης. Και σε αυτή την πλατεία πάντως φαίνεται να έχει βάλει το χεράκι του το αγαπημένο παιδί της Ρώμης, ο Bernini, μιας και έχει φιλοτεχνήσει τη γνωστή “Fontana del Tritone” (σιντριβάνι του Τρίτωνα).

10. Η Piazza della Reppublica

Η κεντρικότατη Πλατεία της Δημοκρατίας έχει ως σήμα κατατεθέν της το τεράστιο σιντριβάνι των Ναϊάδων που κατασκευάστηκε το 1888. Το νερό αναβλύζει σαν καταρράκτης από τη μορφή του Γλαύκου, τον οποίο περιτριγυρίζουν οι Ναϊάδες (νύμφες των υδάτων) και άλογα. Εκεί κοντά βρίσκεται και το θέατρο της Όπερας.