Κυριακάτικη εξόρμηση στη Λιβαδειά...

Ο χειμώνας σιγά-σιγά μας αποχαιρετά όμως το καλοκαίρι ακόμα αργεί και εμείς λαχταρούμε διακαώς μια εξόρμηση. Έτσι, για να γεμίσουμε τις μπαταρίες μας και να πάρουμε δυνάμεις! Κυριακή πρωί παίρνουμε το αυτοκίνητο ή τη μηχανή και αναζητούμε έναν κοντινό στην Αθήνα προορισμό που να μην είναι πολύ ορεινός αλλά ούτε και κοντά στη θάλασσα και κυρίως... να μην είναι πολύ συνηθισμένος, γιατί τα τετριμμένα τα βαριόμαστε κιόλας. Εξετάζουμε τις προτάσεις της παρέας και καταλήγουμε στην τελική απόφαση. Ξεκινάμε για... Λιβαδειά και συγκεκριμένα για την ονειρική τοποθεσία των Πηγών Κρύας!

Την πρώτη φορά που επισκέφθηκα την περιοχή ήταν παρέα με ένα γκρουπ μηχανών. Μπήκαμε στην πόλη και ακολουθήσαμε την πλακόστρωτη οδό Στρ. Ιωάννου με κατεύθυνση προς την περιοχή της Κρύας, διατηρώντας σταθερή ταχύτητα και πηγαίνοντας η μία μηχανή πίσω από την άλλη. Φανταστείτε την έκπληξη των κατοίκων να βλέπουν ένα ατέλειωτο κομβόι από μηχανές μεγάλου κυβισμού να κάνουν “απόβαση” στην πόλη τους! Δεν θα ξεχάσω ποτέ ότι οι περισσότεροι κάτοικοι έβγαιναν στις εισόδους των καταστημάτων τους και στα μπαλκόνια των σπιτιών και μας χαιρετούσαν. Χαμογελούσαν γεμάτοι ενθουσιασμό! Ήταν Άνοιξη και το τοπίο στις Πηγές ήταν καταπράσινο.  

Η κεντρική πλατεία

Πρόσφατα ξαναβρέθηκα στη Λιβαδειά. Χειμώνα αυτή τη φορά και με αυτοκίνητο. Μπορεί η είσοδος στην πόλη να μην είχε την ίδια θεαματική αίγλη, μπορεί το τοπίο να μην ήταν τώρα τόσο καταπράσινο, ωστόσο παρέμενε εξαιρετικά γοητευτικό! Η περιοχή των πηγών Κρύας είναι μια ανέλπιστη όαση πρασίνου και τρεχούμενων νερών ενταγμένη μέσα στο αστικό τοπίο και αποτελεί το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς μια σύγχρονη πόλη, όπως η Λιβαδειά, μπορεί να αναπτυχθεί σεβόμενη το φυσικό περιβάλλον. Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή...

Η Λιβαδειά απέχει περίπου 130 χλμ. από την Αθήνα. Είναι μια από τις σημαντικότερες πόλεις της Στερεάς Ελλάδας, πρωτεύουσα του Νομού Βοιωτίας και έδρα της Ιεράς Μητρόπολης Θηβών και Λεβαδείας. Είναι χτισμένη σε υψόμετρο 160 μέτρων, στους πρόποδες του όρους Ελικώνα και βρίσκεται στο δυτικό άκρο της πεδιάδας της Κωπαΐδας. Εκ πρώτης όψεως, έχουμε να κάνουμε με μια σύγχρονη πόλη που δεν διαφέρει σε κάτι από άλλες αντίστοιχες πόλεις της ελληνικής επαρχίας, ούτε διαθέτει κάποια ξεχωριστή ομορφιά, αν εξαιρέσει βέβαια κανείς το κομμάτι της Κρύας! Οι κυριότερες πλατείες της Λιβαδειάς είναι τέσσερις: η κεντρική πλατεία της Εθνικής Αντιστάσεως, η πλατεία Λάμπρου Κατσώνη, η πλατεία Ταμπάχνας και η Αγίου Μελετίου στον προσφυγικό συνοικισμό. Τέσσερις είναι και οι σημαντικότεροι Ναοί της: της Ευαγγελίστριας, των Εισοδίων της Θεοτόκου, του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Γεωργίου.

Λίγα λόγια για την Ιστορία...

Η περιοχή κατοικείται ήδη από την αρχαιότητα παρόλο που η αρχική πόλη δεν έφερε την ίδια ονομασία. Οι ιστορικοί την ταυτίζουν με την Ομηρική Μίδεια, μία από τις βοιωτικές πόλεις που έλαβε μέρος στον Τρωικό πόλεμο. Τη σημερινή της ονομασία φαίνεται πως την πήρε αργότερα από τον Αθηναίο Λέβαδο, που μετοίκησε στην περιοχή μαζί με άλλους Αθηναίους, ιδρύοντας πόλη στη δεξιά όχθη του ποταμού της Έρκυνας. Ανασκαφές έφεραν στο φως τα ερείπια δρόμου, αρχαίου λουτρού και αγοράς καθώς και πλήθος επιγραφών που χρονολογούνται από τον 4ο π.Χ. μέχρι και τον 3ο μ.Χ. αιώνα. Η πόλη συμμετείχε στο Κοινό των Βοιωτών, είχε ίδιο νόμισμα με τις άλλες βοιωτικές πόλεις και φαίνεται να γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της γύρω στον 2ο μ.Χ. αιώνα εξαιτίας των πολλών ιερών που διέθετε. Η φήμη της μάλιστα ήταν μεγάλη λόγω του περίφημου Μαντείου του Τροφωνίου που βρισκόταν εδώ. Η Λιβαδειά στήριξε ανέκαθεν την οικονομία της στην αγροτική παραγωγή που της εξασφάλιζε η εύφορη γη καθώς επίσης και στην κτηνοτροφία. Σήμερα παράγει βαμβάκι, καπνό, σιτηρά ενώ διαθέτει κλωστήρια και υφαντουργεία. Λαμπρές ιστορικές προσωπικότητες που κατάγονται από τη Λιβαδειά είναι ο Λάμπρος Κατσώνης και ο Αθανάσιος Διάκος. 

Οι Πηγές Κρύας και ο ποταμός της Έρκυνας...

Πεζόδρομος πλάι στον ποταμό

Αφήνουμε το όχημα στο parking και συνεχίζουμε με τα πόδια. Ακολουθούμε το λιθόστρωτο πλάι στον ποταμό και απολαμβάνουμε τη γαλήνη του τοπίου. Το μυαλό μας αδειάζει και η κάθε σκέψη χάνεται κάπου ανάμεσα στις φυλλωσιές των δέντρων, στα τρεχούμενα κελαρυστά νερά και στα πουλιά που κελαηδούν αρμονικά. Για λίγες στιγμές ξεχνάμε όλα μας τα προβλήματα, λες και πίνουμε και εμείς νερό από την πηγή της Λήθης που στην αρχαιότητα βοηθούσε τους ανθρώπους να ξεχνούν... Οι αρχαίες πηγές της Λήθης και της Μνημοσύνης τροφοδοτούν τον ποταμό της Έρκυνας και υδρεύουν μέχρι σήμερα την πόλης της Λιβαδειάς. Μικροί καταρράκτες, νερόμυλοι, πέτρινα τοξωτά γεφύρια και αιωνόβια πλατάνια συμπληρώνουν ένα τοπίο βγαλμένο κατευθείαν από τα παραμύθια! 

Ο ποταμός της Έρκυνας στην Κρύα Λιβαδειάς

Ευτυχώς η ανάπτυξη της σύγχρονης πόλης αλλά και η τουριστική εκμετάλλευση της περιοχής έγιναν με γνώμονα τον απόλυτο σεβασμό και τη διατήρηση του φυσικού κάλλους.

Η Νύμφη Έρκυνα

Ξάφνου, ανάμεσα στα νερά του ποταμού βλέπουμε να ξεπροβάλλει λαξευμένη σε ένα βράχο η προτομή μιας όμορφης γυναίκας. Πρόκειται για τη Νύμφη Έρκυνα, από την οποία πήρε το όνομά του και ο ποταμός. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι δύο είναι όλα κι όλα τα ποτάμια της Ελλάδας που φέρουν γυναικείο όνομα: το ένα είναι η Έρκυνα και το άλλο η Νέδα στην Ηλεία. Η Έρκυνα ήταν κόρη του Τροφωνίου και φίλη της Περσεφόνης, κόρης της θεάς Δήμητρας. Σύμφωνα με τη μυθολογία, η ροή του ποταμού ξεκίνησε τυχαία, κατά τη διάρκεια ενός παιχνιδιού των δύο κοριτσιών. Μια μέρα λοιπόν, η Περσεφόνη και η Έρκυνα έπαιζαν με μια χήνα στο άλσος του Τροφωνίου. Κάποια στιγμή η χήνα τούς ξέφυγε και κρύφτηκε σε μια σπηλιά. Η Περσεφόνη για να την πιάσει, μετακίνησε μια πέτρα που βρισκόταν στην είσοδο της σπηλιάς και τότε πετάχτηκε έξω ορμητικό νερό δημιουργώντας τον ποταμό, ο οποίος διαδραμάτισε έκτοτε σπουδαίο ρόλο στην οικονομική ανάπτυξη της πόλης. Κατά τον 19ο αιώνα, τα ορμητικά νερά του χρησίμευαν για την κίνηση των τροχών των νερόμυλων αλλά και των μηχανών των εργοστασίων.

Το Μαντείο του Τροφωνίου...

Οι Πηγές της Λήθης και της Μνημοσύνης

Το πιο παράδοξο Μαντείο της αρχαιότητας βρισκόταν στην περιοχή της Λιβαδειάς. Πρόκειται για το Μαντείο του Τροφωνίου Διός που θεωρείται μάλιστα παλαιότερο από αυτό των Δελφών και το επισκέπτονταν για να λάβουν χρησμό σπουδαίες προσωπικότητες της αρχαιότητας, μεταξύ των οποίων ο βασιλιάς Κροίσος, ο Πέρσης Μαρδόνιος και ο Ρωμαίος στρατηγός Αιμίλιος-Παύλος. Βρισκόταν στο άλσος του Τροφωνίου και η λειτουργία του ήταν στενά συνδεδεμένη με τις δύο πηγές της περιοχής, την πηγή της Λήθης και την πηγή της Μνημοσύνης. Το παράδοξο λοιπόν της ιστορίας είναι ότι το μαντείο βρισκόταν μέσα σε σπήλαιο ενώ η διαδικασία που έπρεπε να ακολουθηθεί ήταν και αυτή με τη σειρά της αρκετά... παράξενη! Αρχικά, οι επισκέπτες έπρεπε να πλένονται για μέρες στα νερά του ποταμού και να προσφέρουν θυσίες στους θεούς. Κατόπιν, ντυμένοι με χιτώνες, όδευαν προς τις πηγές όπου καλούνταν να πιουν πρώτα από το νερό της Λήθης προκειμένου να ξεχάσουν όλα όσα είχαν στο μυαλό τους και έπειτα από το νερό της Μνήμης για να θυμούνται όσα θα άκουγαν στη σπηλιά του Μαντείου. Για να εισέλθουν στη σπηλιά, έπρεπε να συρθούν ανάσκελα σε μια υπόγεια τρύπα ενώ στα χέρια τους κρατούσαν μελόπιτες για να τις προσφέρουν στα ερπετά που θα συναντούσαν! 

Το δάσος του Τροφωνίου με τις Πηγές

Εκεί μέσα παρέμεναν για ώρες ή και μέρες, πλήρως αποκομμένοι από τα εγκόσμια, μέχρι να είναι εντελώς έτοιμοι να δεχτούν το χρησμό. Η εμπειρία αυτή στιγμάτιζε τη ζωή τους και συχνά περνούσε καιρός μέχρι να επανέλθουν πλήρως στις καθημερινές τους συνήθειες. Το μαντείο φαίνεται πως λειτούργησε μέχρι τα χρόνια του Βυζαντίου και συγκεκριμένα την εποχή του Αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α'. Στο άλσος του Τροφωνίου βρίσκονταν και άλλα κτίσματα και τόποι λατρείας αφιερωμένοι στην Αγαθή Τύχη, τον Αγαθό Δαίμονα, την Αρτέμιδα, τον Ερμή, το Διόνυσο, τον Απόλλωνα, τη Δήμητρα και το Δία. Με την κατάληψη της περιοχής από τους Καταλανούς, οι πέτρες από τα αρχαία αυτά μνημεία χρησιμοποιήθηκαν για τη δημιουργία τειχών και οχυρωματικών έργων και έτσι ελάχιστα ευρήματα έχουν απομείνει ως τις μέρες μας.

Το Κάστρο...

Το καλοδιατηρημένο Κάστρο, που είναι χτισμένο στον βραχώδη λόφο πλάι στις πηγές της Έρκυνας, χρονολογείται από τη βυζαντινή εποχή. Οι Φράγκοι το επέκτειναν κατά τον 13ο αιώνα ενώ οι Καταλανοί έβαλαν το χεράκι τους στην τελειοποίησή του. Σήμερα αποτελεί ένα από τα ελάχιστα και καλύτερα διατηρημένα καταλανικά κάστρα που σώζονται στον ελλαδικό χώρο.

Άλλα αξιοθέατα που συναντά κανείς στη Λιβαδειά είναι ο Πύργος που χτίστηκε επί Φραγκοκρατίας και φέρει πάνω του το Ρολόι που δώρισε στην πόλη το 1803 ο Λόρδος Έλγιν για να του δώσουν έγκριση να διεξάγει ανασκαφές στην περιοχή του Μαντείου του Τροφωνίου, το πέτρινο θέατρο της Κρύας καθώς επίσης τα εκκλησάκια του Προφήτη Ηλία, του Αγίου Μηνά και της Αγίας Ιερουσαλήμ που βρίσκεται μέσα στη σπηλιά της Ζωοδόχου Πηγής (για να φτάσετε στο τελευταίο χρειάζεται αρκετό περπάτημα αλλά η θέα από εκεί αποζημιώνει για την κούραση).

Διασκέδαση – Κουζίνα

"Xenia Cafe"

Στην περιοχή γύρω από τον ποταμό υπάρχει πλήθος από καφετέριες και ταβέρνες. Το “Xenia Cafe” είναι μια όαση δροσιάς για όποιον επιθυμεί να απολαύσει τον καφέ του αλλά και την υπέροχη θέα στο ποτάμι και τα καταπράσινα πλατάνια. Η Λιβαδειά όμως είναι γνωστή σε όλους και για το περιβόητο “σουβλάκι” της και για του λόγου το αληθές δεν θα μπορούσαμε να φύγουμε χωρίς μια τελευταία στάση σε κάποιο ψητοπωλείο! Δοκιμάσαμε το “Ζάππειον” και μείναμε ευχαριστημένοι. Ελληνική σπιτική κουζίνα, μαγειρευτά, ψητά και σουβλάκια σε πολύ καλές τιμές και σε ένα ευχάριστο και φιλόξενο περιβάλλον. (Στη Λεωφόρο Παπασπύρου 4, απέναντι από την Πλατεία Λάμπρου Κατσώνη)

Οι ταξιδιώτες συνήθως δεν αφιερώνουν χρόνο στη Λιβαδειά. Την προσπερνούν σχεδόν με αδιαφορία και κατευθύνονται προς τις κοντινές και πολύ πιο δημοφιλείς περιοχές. Όποιος όμως αποφασίσει να γνωρίσει την πόλη και ειδικά την τοποθεσία της Κρύας, σίγουρα θα βγει κερδισμένος. Η Λιβαδειά μπορεί κάλλιστα να συνδυαστεί με πιο εκτεταμένες εκδρομές, μιας και σε μικρή απόσταση βρίσκεται ο Παρνασσός. Χρησιμοποιείστε την λοιπόν ως αφετηρία και αφήστε το δρόμο να σας οδηγήσει προς τους Δελφούς, τον Όσιο Λουκά, το ιστορικό Δίστομο, τη Δεσφίνα, ακόμα και το Γαλαξίδι ή την Αράχωβα! Η πλησιέστερη ακτή βρίσκεται σε απόσταση περίπου 30 χλμ. και είναι η Παραλία του Διστόμου με τον οικισμό Άσπρα Σπίτια.