Φάβα: Ο μικρός «χρυσός» της Σαντορίνης με τη μεγάλη θρεπτική αξία!

Η γη της Σαντορίνης προσφέρει γενναιόδωρα τους καρπούς της στον άνθρωπο από αρχαιοτάτων χρόνων. Φάβα, κάπαρη, μικρά κόκκινα ντοματάκια και κρασί αποτελούν τα κορυφαία παραδοσιακά προϊόντα για τα οποία φημίζεται το νησί. Θέλοντας να διερευνήσουμε τη διαχρονική αξία των οσπρίων και των σιτηρών στη λεγόμενη «μεσογειακή κουζίνα» των Κυκλάδων πρέπει να ταξιδέψουμε πολύ πίσω στο χρόνο. Η αρχαιολογία είναι ο καλύτερος σύμμαχός μας καθώς οι ανασκαφές στην περιοχή του Ακρωτηρίου έφεραν στο φως σημαντικότατα ευρήματα. Το φυτό από το οποίο παράγεται η φάβα είναι γνωστό στους Έλληνες ήδη εδώ και 3.500 χρόνια και δεν έπαψε ποτέ να καλλιεργείται συστηματικά στη Σαντορίνη...

Ντοματίνια Σαντορίνης

Ο πληθυσμός που διέμενε στον προϊστορικό οικισμό στο Ακρωτήρι, που φαίνεται να ήκμασε πριν το 1600 π.Χ., στήριζε τις διατροφικές του συνήθειες στο κριθάρι, το λαθούρι, τα μπιζέλια, τις φακές, το σιτάρι και φυσικά τη φάβα. Αυτό πιστοποιείται και από τα ευρήματα των ανασκαφών καθώς οι αρχαιολόγοι βρήκαν φάβα διατηρημένη από χιλιάδες χρόνια πριν!     

Σήμερα η Σαντορίνη είναι ξακουστή για τη φάβα της, μια ποικιλία που αναπτύσσεται μόνο σε αυτά τα μέρη λόγω του κλίματος και του ηφαιστειογενούς εδάφους. Αποτελεί προϊόν ΠΟΠ και μπορούμε να την ξεχωρίσουμε από το κίτρινο χρώμα της έναντι του πορτοκαλί ή πρασινωπού άλλων ποικιλιών και προσέχοντας να μην την συγχέουμε με το «συγγενικό» της λαθούρι. Η διαδικασία της καλλιέργειάς της ξεκινά κάθε χρόνο λίγο πριν τα Χριστούγεννα με το όργωμα των χωραφιών. Η ανθοφορία γίνεται γύρω στον Απρίλη οπότε αρχίζει και να «δένει» ο καρπός. Αρχές Μαΐου ο καρπός ξεραίνεται πάνω στο φυτό και τον μαζεύουν τις πρώτες πρωινές ώρες με την υγρασία γιατί υπάρχει κίνδυνος θρυμματισμού του λόγω του ήλιου και της υψηλής ζέστης κατά τη διάρκεια της ημέρας. Ακολουθεί το αλώνισμα, το άλεσμα και ο καθαρισμός μέχρι να φτάσουμε στον τελικό καρπό, μεγέθους χοντρής άμμου και χρώματος χρυσοκίτρινου.

Κάπαρη Σαντορίνης

Ειδικά στη Σαντορίνη συναντάμε τη φάβα σε ένα κλασικό κυκλαδίτικο πιάτο «παντρεμένη» με κάπαρη, ένα ακόμα παραδοσιακό προϊόν για το οποίο φημίζεται το πανέμορφο νησί. Μια βόλτα στα δρομάκια της Σαντορίνης κατά τους καλοκαιρινούς μήνες αρκεί για να δούμε τους μικροσκοπικούς καρπούς της κάπαρης απλωμένους πάνω στις στέγες των σπιτιών να αποξηραίνονται με τη βοήθεια του ήλιου πλάι σε σταφύλια που θα γίνουνε σταφίδες. Άγριο το κυκλαδίτικο τοπίο, γεμάτο γκρεμούς και βράχια και εκτεθειμένο στον δυνατό ήλιο και την ξηρασία. Τέτοια μέρη αγαπά και η κάπαρη. Ένας άγριος βάτος είναι, που ξεφυτρώνει μέσα στις ξερολιθιές. Σε μέρη απάτητα, δίχως χώμα πολύ, δίχως νερό. Ο καρπός της φρέσκος δεν τρώγεται σε καμία περίπτωση. Πρέπει να γίνει πρώτα τουρσί, σε άλμη και σε ξίδι, ή να αποξηρανθεί με τρόπο φυσικό όπως μόνο στη Σαντορίνη γίνεται. Ας δοκιμάσουμε λοιπόν να μαγειρέψουμε κλασική φάβα Σαντορίνης γαρνιρισμένη με κάπαρη...

Υλικά

500 γρ. φάβα Σαντορίνης

2 μέτρια κρεμμύδια ξερά, ψιλοκομμένα

ελαιόλαδο

αλάτι

πιπέρι

χυμός λεμονιού

κάπαρη

Εκτέλεση

1. Ξεπλένουμε τη φάβα και τη βράζουμε σε μπόλικο νερό.

2. Μόλις αρχίσει να κοχλάζει το νερό, προσθέτουμε αλάτι και ξαφρίζουμε με ένα κουτάλι. 

3. Προσθέτουμε τα ψιλοκομμένα κρεμμύδια και χαμηλώνουμε τη φωτιά, ανακατεύοντας διαρκώς για να μη μας κολλήσει.

4. Μόλις δούμε ότι έχει χυλώσει σημαίνει ότι η φάβα είναι έτοιμη και την κατεβάζουμε από τη φωτιά.

5. Περιμένουμε να κρυώσει αρκετά και προσθέτουμε πιπέρι και ελαιόλαδο.

6. Ρίχνουμε φρέσκο χυμό λεμονιού και γαρνίρουμε με φρέσκο κρεμμυδάκι και μυρωδάτη κάπαρη.

Extra tips

1. Χαρακτηριστικό γνώρισμα του παραδοσιακού πιάτου της Σαντορίνης είναι η παχύρρευστη, βελούδινη υφή της φάβας. Ένας τρόπος για να την πετύχουμε είναι να περάσουμε τη φάβα από το μίξερ.

2. Υπάρχουν αρκετές παραλλαγές στη συνταγή. Κάποιες από αυτές θέλουν την προσθήκη καρότου ή και κολοκυθιού που προσδίδουν μια πιο γλυκιά γεύση στο τελικό αποτέλεσμα ενώ άλλες παραλλαγές προσθέτουν στο γαρνίρισμα καραμελωμένο κρεμμυδάκι ή λιαστές ντομάτες. 

3. Προσοχή στην ποσότητα του ελαιόλαδου που θα ρίξετε. Η γνωστή παροιμία «Κάποιο λάκκο έχει η φάβα» δεν έχει βγει καθόλου τυχαία! Η παράδοση θέλει τις σαντορινιές νοικοκυρές να σχηματίζουν με τα δάχτυλα μια τρύπα στο κέντρο του πιάτου, όπου έριχναν μέσα το ελαιόλαδο, το οποίο αμέσως εξαφανιζόταν. Επειδή λοιπόν η φάβα απορροφάει εύκολα το ελαιόλαδο, χρειάζεται προσοχή ώστε να μη μας πέσει περισσότερο από όσο πρέπει.