Szentendre: Το χωριό των καλλιτεχνών

Λίγο έξω από τη Βουδαπέστη και αρκετά κοντά στα σύνορα της Ουγγαρίας με τη Σλοβακία, ο Δούναβης διακλαδώνεται και συναντά στις όχθες του μερικά πανέμορφα και γραφικά χωριουδάκια, γνωστά ως Παραδουνάβια Χωριά. Έχουμε ήδη κάνει λόγο παλαιότερα για το Έστεργκομ, την πρώτη πρωτεύουσα του ουγγρικού κράτους. Σήμερα θα γνωρίσουμε ένα ακόμα πολύ ενδιαφέρον χωριό, γνωστό για τους κατοίκους του που διαπνέονται από καλλιτεχνικές ανησυχίες. Το Szentendre λοιπόν, που δικαίως αποκαλείται από πολλούς ως “το χωριό των καλλιτεχνών”, διαθέτει φιδογυριστά σοκάκια, πολύχρωμα αγροτόσπιτα, πολύ ιδιαίτερες εκκλησίες, εστιατόρια και καφέ καθώς επίσης και αμέτρητες... γκαλερί! Η εύκολη πρόσβαση σε αυτό από τη Βουδαπέστη, είτε μέσω τρένου είτε μέσω αυτοκινήτου είτε ακόμα και με ποταμόπλοιο, το έχουν καταστήσει έναν σταθερά ανερχόμενο τουριστικά προορισμό.

Λίγα λόγια για την Ιστορία...

Η ονομασία “Szentendre” θεωρείται ότι προέρχεται από τις μεσαιωνικές λατινικές λέξεις “Sankt” και “Andrae”, άρα θα μπορούσαμε κάλλιστα να το μεταφράσουμε ως “Άγιος Ανδρέας”. Πράγματι, η πόλη έχει σχέση με τον εν λόγω Άγιο, μιας και ξεκίνησε να χτίζεται κατά τον 12ο αιώνα γύρω από την εκκλησία του Αγίου Ανδρέα στην απέναντι όχθη του ποταμού Bükkös. Η ευρύτερη περιοχή πάντως φαίνεται ότι ήταν γνωστή στους Ρωμαίους αλλά δεν γνώρισε συστηματική κατοίκηση μέχρι τον ερχομό των Μαγυάρων. Ο πρίγκιπας Kurszán ήταν ο πρώτος που εγκαταστάθηκε εδώ, ανακαίνισε ένα παλιό και γκρεμισμένο κάστρο των Ρωμαίων και έχτισε έναν οικισμό πάνω από τα ερείπια παλιών ρωμαϊκών κτηρίων. Πηγές αναφέρουν την ύπαρξη ενός οικισμού του 9ου αιώνα με την ονομασία “Apurig”, παρόλο όμως που “apor” θα πει “ρυάκι” (κάτι που μαρτυρά ότι ο οικισμός βρισκόταν σίγουρα κοντά σε νερό), οι επιστήμονες δεν έχουν καταφέρει μέχρι σήμερα να αποφανθούν με βεβαιότητα σε ποιον ποταμό αναφέρεται, μιας και πέντε είναι τα ρέματα που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη περιοχή. Επίσης ελάχιστα μας είναι γνωστά για την ιστορική πορεία του τόπου. Μπορούμε μονάχα να πούμε με βεβαιότητα ότι ο αρχικός οικισμός καταστράφηκε ολοσχερώς από τους Οθωμανούς ενώ μια απογραφή του 17ου αιώνα καταγράφει την ύπαρξη μόνο μίας οικογένειας που, μαζί με τους υπηρέτες της, αποτελούσαν τους μοναδικούς κατοίκους που είχαν απομείνει στην περιοχή εκείνη την εποχή! Το χωριό άρχισε να ξαναπαίρνει ζωή από τους Σέρβους μετανάστες που, γύρω στο 1690 και φοβισμένοι από τη διαρκή επέκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας προς τη Δύση, προέβησαν σε μαζικές μεταναστεύσεις στην Ουγγαρία και συγκεκριμένα στην περιοχή του Szentendre. Άλλο ένα μαζικό ρεύμα μεταναστών από την περιοχή της Δαλματίας βρήκε καταφύγιο στο χωριό του Αγίου Ανδρέα, αφήνοντας το δικό του μοναδικό στίγμα. Η οδός Dalmát μέχρι και τη δεκαετία του 1980 κατοικούταν αποκλειστικά και μόνο από τους απογόνους των μεταναστών της Δαλματίας. Οι μετανάστες λοιπόν φαίνεται ότι διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο, από την πρώτη εμφάνισή τους στα τέλη του 17ου αιώνα μέχρι και το 1872, εποχή κατά την οποία ο πληθυσμός είχε καταφέρει να αυξηθεί τόσο ώστε να δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό του Szentendre ως “πόλης” και όχι πια ως “χωριού”. Μάλιστα κατά τη δεκαετία του 1970, η πόλη επεκτάθηκε με την κατοίκηση εκτάσεων που έως τότε παρέμεναν αμιγώς αγροτικές αλλά και με τη συγχώνευση άλλων μικρότερων γειτονικών οικισμών.

“Το χωριό των καλλιτεχνών”...

Το Szentendre σήμερα είναι ένα κουκλίστικο χωριό (παρόλο που ουσιαστικά πρόκειται για πόλη) με πλακόστρωτα φιδογυριστά δρομάκια, στενά σοκάκια, μπαρόκ κτήρια, όμορφες εκκλησίες και με διάχυτη μια έντονα μεσογειακή ατμόσφαιρα. Οι μετανάστες από τα Βαλκάνια και ιδιαίτερα οι Σέρβοι άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους τόσο στον πολιτισμό όσο και στην αρχιτεκτονική του τόπου. Τα νεότερα κτήρια που χτίστηκαν στο κέντρο της πόλης μιμήθηκαν την αρχιτεκτονική των κτηρίων του 17ου αιώνα που είχαν χτίσει οι Σέρβοι, διατηρώντας με αυτόν τον τρόπο τις βαλκανικές επιρροές και την παράδοση αιώνων. 

Εκκλησία Παρθένου Μαρίας, κεντρική πλατεία

Ανάμεσα στα κτήρια που μας κεντρίζουν το ενδιαφέρον είναι φυσικά οι εκκλησίες και δη οι ορθόδοξες. Ανάμεσά τους, η πιο όμορφη και πιο σημαντική για τους Έλληνες ταξιδιώτες είναι αυτή της Παρθένου Μαρίας (Blagovestenszka ortodox templon) που χτίστηκε στην κεντρική πλατεία του Szentendre τον 18ο αιώνα από Έλληνες εμπόρους! Αυτή τη στιγμή, η πλειοψηφία των κατοίκων του Αγίου Ανδρέα είναι Ούγγροι, χωρίς ωστόσο να λείπει η αξιοσημείωτη παρουσία μειονοτήτων άλλων εθνοτήτων όπως Γερμανοί, Σέρβοι, Σλοβάκοι, Πολωνοί, Κροάτες, ακόμα και Ρομά. Στην πλειοψηφία τους ασπάζονται το ρωμαιοκαθολικό δόγμα, ενώ υπάρχουν επίσης αρκετοί Καλβινιστές, Λουθηρανοί καθώς και μερικοί Ορθόδοξοι. Η ήρεμη επαρχιακή ζωή και το όμορφο φυσικό τοπίο φαίνεται να είναι οι αιτίες που προσέλκυσαν εδώ αρκετούς καλλιτέχνες ήδη από τις αρχές του 20ου αιώνα. Το 1929 δημιουργήθηκε επίσημα η “αποικία των καλλιτεχνών” που σήμερα αριθμεί πάνω από διακόσιους καλλιτέχνες, ζωγράφους, λογοτέχνες και ηθοποιούς ενώ ιδρύθηκε και η λεγόμενη “Σχολή του Szentendre”. 

Σουβενίρ και... εικαστικές παρεμβάσεις στα δρομάκια

Οι λάτρεις της Τέχνης σίγουρα θα κατενθουσιαστούν λόγω των αμέτρητων μουσείων και γκαλερί που υπάρχουν στον Άγιο Ανδρέα. Αξίζει να επισκεφθεί κανείς το μουσείο που είναι αφιερωμένο στο έργο του Ούγγρου ζωγράφου János Kmetty αλλά και το Μουσείο Κεραμικών της Margit Kovács για να πάρει μια γεύση από την κεραμική τέχνη για την οποία φημίζεται το “χωριό των καλλιτεχνών”. Παράλληλα, το υπαίθριο Μουσείο Εθνογραφίας, που ιδρύθηκε το 1967, μας βοηθά να γνωρίσουμε λίγο καλύτερα τον τρόπο ζωής, το εσωτερικό ενός παραδοσιακού σπιτιού αλλά και το πώς διαμορφώθηκε η καθημερινή ζωή του τόπου από τα τέλη του 18ου μέχρι και τα μέσα του 20ου αιώνα. Και επειδή και εδώ την τιμητική του έχει φυσικά ο Δούναβης, οι λάτρεις της εξερεύνησης θα μπορούσαν να κάνουν μια βόλτα στην όχθη του ή να πάρουν το φέρι από την αποβάθρα του Σέντεντρε και να περάσουν στο μακρόστενο νησάκι που κρύβει ο ποταμός και που είναι παραδόξως κατοικημένο. 

Βόλτες στην όχθη του Δούναβη... 

Οι υπόλοιποι μπορούν να αρκεστούν σε μια υπέροχη βόλτα στα δρομάκια της πόλης. H πλακόστρωτη Bogdányi Way είναι ο καλύτερος δρόμος που μας οδηγεί απευθείας από το χώρο στάθμευσης στην κεντρική πλατεία. Κατά μήκος της βρίσκουμε στα δεξιά και στα αριστερά αμέτρητα καταστήματα με είδη λαϊκής τέχνης, σουβενίρ, είδη δώρων και ένδυσης, τοπικά προϊόντα και κεραμικά. Προσοχή όμως γιατί όσο πιο πολύ πλησιάζουμε προς το κέντρο τόσο οι τιμές αυξάνονται. Επίσης, ακριβώς επειδή το χωριό απέχει από τη Βουδαπέστη και τους είναι δύσκολο να βρουν ανταλλακτήριο νομισμάτων, σπανίως οι καταστηματάρχες να δεχτούν την πληρωμή σε ευρώ ενώ εξίσου δύσκολα θα τους κάνετε παζάρια. Για τις αγορές σας, προτείνω να εμπιστευτείτε το μαγαζάκι της οδού Rév που βρίσκεται πολύ κοντά στο χώρο στάθμευσης. Εκ πρώτης όψεως δεν το πιάνει το μάτι μας, επειδή όμως είναι πιο μακριά από το κέντρο οι τιμές του είναι σαφώς χαμηλότερες ενώ νομίζω ότι δέχεται την πληρωμή σε ευρώ (την πληροφορία αυτή τη μεταφέρω με πάσα επιφύλαξη γιατί δεν θυμάμαι καλά). Από εδώ προμηθεύτηκα τα περίφημα ουγγρικά κρασιά “Tokaj” και “Egri Bikavér” (γνωστό ως “το αίμα του ταύρου”) καθώς επίσης και την ξακουστή ουγγρική πάπρικα, στη γλυκιά και στην πικάντικη εκδοχή της. Ο καλύτερος τρόπος για να κλείσει η επίσκεψή μου στο Szentendre δεν είναι άλλος από έναν café mélange και λίγη ξεκούραση σε κάποιο από τα τραπεζάκια που βγάζει στην κεντρική πλατεία το “Café & Restaurant Kereskedóház”, η γραφική καφετέρια με το όνομα-γλωσσοδέτης, που βρίσκεται δίπλα από την Ορθόδοξη εκκλησία της Παρθένου Μαρίας των Ελλήνων.