Λέρος, η ήρεμη δύναμη των Δωδεκανήσων

Ένα νησί μικρό και έξω από την έντονη τουριστική κίνηση. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι η καλοκαιρινή σεζόν διαρκεί εδώ μονάχα δύο μήνες: Ιούλιο και Αύγουστο! Ένα νησί που ακολουθεί ήρεμους ρυθμούς, μας προτείνει μια πιο ποιοτική ζωή και μας καλεί να ανακαλύψουμε τη μοναδική αυθεντικότητά του. Είναι η Λέρος, το αγαπημένο νησί της Αρτέμιδος, της αρχαίας θεάς του κυνηγιού! 

Αγ. Ισίδωρος

Για χρόνια η Λέρος βρισκόταν παραγκωνισμένη και όσοι την είχαν ακουστά, την είχαν συνδέσει μονάχα με το Ψυχιατρείο της. Παρόλα αυτά, πρόκειται για ένα πανέμορφο νησί, αρκετά “παρθένο” ακόμα τουριστικά, που έχει να προσφέρει στον επισκέπτη όμορφες παραλίες, μια πεντανόστιμη κουζίνα, ενδιαφέροντα αξιοθέατα και αρκετή ηρεμία. Κουβαλά μεγάλη ιστορία που ξεκινά από την αρχαιότητα, περνά από το Βυζάντιο και φτάνει μέχρι τους Ιταλούς του Β' Παγκοσμίου Πολέμου που έχουν αφήσει έντονα τα σημάδια της παρουσίας τους σε όλο το νησί. 

Χαλάσματα από αποθήκες των Ιταλών, Μερικιά

Αυτός είναι ίσως και ο λόγος που η συντριπτική πλειοψηφία των τουριστών που επισκέπτονται σήμερα τη Λέρο είναι Ιταλοί. Μοναδικά αρχιτεκτονικά αξιοθέατα, μνημεία του πολέμου, Κάστρα, εκκλησιές και ανεμόμυλοι στολίζουν το νησί και του προσδίδουν κάτι από τον ιδιαίτερο και μυστηριακό χαρακτήρα του. Εδώ έχουμε να κάνουμε με μία από τις πιο αυθεντικές γωνιές της Ελλάδας που παραμένουν αναλλοίωτες στο χρόνο και σε ταξιδεύουν σε ένα πιο αγνό παρελθόν. Αυτό, από την άλλη, προϋποθέτει ότι ο επισκέπτης της Λέρου θα πρέπει να ξεχάσει τις πολυτέλειες και τις υπερσύγχρονες υποδομές και να συμβιβαστεί με πιο “back to the basics” διακοπές. 

Κάστρο

Και αυτό δεν αναμένεται να αλλάξει σύντομα, μιας και οι ντόπιοι δεν αποβλέπουν στον τουρισμό για την επιβίωσή τους. Η Λέρος, συγκριτικά με το μέγεθός της, έχει πολλές δημόσιες υπηρεσίες, με αποτέλεσμα τα 3/5 περίπου των κατοίκων της να είναι δημόσιοι υπάλληλοι. Οι υπόλοιποι κάτοικοι απασχολούνται στους τομείς της γεωργίας και της αλιείας και λίγοι είναι αυτοί που βιοπορίζονται αποκλειστικά και μόνο από τον τουρισμό. Αυτό που μας έκανε επίσης εντύπωση είναι ότι την εξυπηρέτηση των επισκεπτών, στα περισσότερα σημεία που έχουν να κάνουν με τουρισμό, την έχουν αναλάβει σχεδόν αποκλειστικά νέα παιδιά. Από ξενοδοχεία μέχρι εστιατόρια και καφετέριες, τα νέα παιδιά δουλεύουν και συχνά δουλεύουν σκληρά, δίχως να χάνουν τον ενθουσιασμό και το κέφι τους, κάτι που είναι ελπιδοφόρο για το μέλλον του τόπου. Ας γνωρίσουμε όμως λίγο καλύτερα τη Λέρο...

Ηλιοβασίλεμα στο Κάστρο

Τα top-10 αξιοθέατα της Λέρου:

1. Το Λακκί

Ας ξεκινήσουμε, καταρχήν, με την παραδοχή ότι τις περισσότερες από τις υποδομές που έχει σήμερα η Λέρος τις οφείλει σε μεγάλο βαθμό στην παρουσία των Ιταλών στο νησί κατά την εξαετία της Ιταλοκρατίας (1930-1936). 

Η Αγορά

Το κυκλικό περιστύλιο της Αγοράς

Θα μπορούσαμε τελικά να πούμε ότι η παραμονή τους μάλλον ωφέλησε το νησί και περισσότερο καλό του έκανε παρά κακό, ειδικά αν συγκρίνει κανείς την τύχη των νησιών που γνώρισαν Ιταλοκρατία με τις περιοχές της Ελλάδας που κατακτήθηκαν από Γερμανούς. 

Το Ρολόι, Αγορά

Αγ. Νικόλαος

Στο σημείο αυτό αξίζει να αναφέρουμε ότι οι Ιταλοί δεν εγκαταστάθηκαν απλώς στη Λέρο αλλά την επέλεξαν από όλα τα άλλα νησιά, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, για να εγκαταστήσουν στρατιωτικές βάσεις και το αρχηγείο ολόκληρου του αντιαεροπορικού τους συστήματος κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Εδώ βρισκόταν η διοίκηση που συντόνιζε και έλεγχε όλες τις πολεμικές δραστηριότητες που λάμβαναν χώρα στο Αιγαίο. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την πραγματοποίηση πολλών έργων στο νησί ενώ στη Λέρο εντοπίζεται η μεγαλύτερη πολεοδομική επέμβαση των Ιταλών στα Δωδεκάνησα. Πριν την άφιξη των Ιταλών, ο όρμος του Λακκίου ήταν ένα τεράστιο έλος. Για να απορροφηθεί όλο αυτό το νερό και να μπορέσουν να κατασκευάσουν το Ναύσταθμό τους και τη βάση των υδροπλάνων τους, οι Ιταλοί φύτεψαν σε όλη την περιοχή ευκαλύπτους και κάπως έτσι δημιουργήθηκε το μεγαλύτερο φυσικό λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου! 

Επόμενο βήμα, ήταν η μέριμνα για τη στέγαση των αξιωματικών και των οικογενειών τους και άρα η μετατροπή του γραφικού όρμου σε πόλη. 

Η νέα πόλη σχεδιάστηκε από τους αρχιτέκτονες R. Petracco και A. Bernabiti, οι οποίοι κατάφεραν να δημιουργήσουν ένα εξαιρετικό σύνολο μεσογειακού Ρασιοναλισμού, τόσο σε επίπεδο αστικού σχεδιασμού όσο και σε επίπεδο αρχιτεκτονικής δημιουργίας. 

Μνημείο Πεσόντων

Η νέα πόλη που ιδρύθηκε από την ιταλική διοίκηση ονομάστηκε Porto Lago (“porto” στα ιταλικά είναι το “λιμάνι” και “lago” είναι η “λίμνη”) και διέθετε ενδιαφέροντα κτήρια και φαρδιούς δρόμους. Σήμερα το Λακκί είναι το βασικότερο λιμάνι του νησιού και ο οικισμός του διατηρεί ακόμη έντονο το χρώμα της ιταλικής παρουσίας, αποτελώντας το μοναδικό δείγμα μεσογειακού ρασιοναλισμού σε ολόκληρο τον ελληνικό χώρο. Είναι ένας όμορφος οικισμός, με ρυμοτομία που παραπέμπει σε ευρωπαϊκή πόλη, διαθέτει άνετους δρόμους, δεντροστοιχίες με ευκαλύπτους και επιβλητικά κτήρια. 

Πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού αγκυροβολημένο στο λιμάνι του Λακκίου

Ανάμεσά τους, ξεχωρίζει η Αγορά στο κέντρο της πόλης με τον Πύργο του Ρολογιού και το κυκλικό περιστύλιο, το πρώην ιταλικό Τελωνείο που σήμερα στεγάζει την Αστυνομία, το Δημοτικό Σχολείο με το κυκλικό αίθριο και ο Ιερός Ναός του Αγίου Νικολάου που χτίστηκε αρχικά ως Καθολικός Ναός των Φραγκισκανών. Επίσης στο Λακκί βρίσκεται το Μνημείο Πεσόντων του θρυλικού αντιτορπιλικού “Βασίλισσα Όλγα” που βυθίστηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 1943 από τα γερμανικά βομβαρδιστικά.

2. Οι οικισμοί

Το Λακκί

Το παράδοξο με το νησί της Λέρου είναι ότι... δεν διαθέτει πρωτεύουσα! Ή τουλάχιστον δεν διαθέτει μία ξεκάθαρη πρωτεύουσα. Από τη μία, έχουμε το Λακκί, το τεράστιο αυτό λιμάνι με τον οικισμό του που ιδρύθηκε από τους Ιταλούς και αποτελεί την πιο ορθά ρυμοτομημένη περιοχή του νησιού και την πιο “ευρωπαϊκή” συνάμα, που θα μπορούσε κάλλιστα να διεκδικήσει τον τίτλο της πρωτεύουσας.

Πανοραμική άποψη του Πλατάνου

Αρχαιολογικό Μουσείο Πλατάνου

Από την άλλη, έχουμε τον Πλάτανο, τον πιο παλαιό οικισμό, κάτω από το Κάστρο, που διαθέτει όλα τα χαρακτηριστικά μιας αιγαιοπελαγίτικης πρωτεύουσας: πυκνοχτισμένος και σε απόσταση από τη θάλασσα για να προφυλάσσεται από τον κίνδυνο των πειρατών. Διαθέτει πανέμορφα αρχοντικά (που έχτισαν οι εύποροι καραβοκύρηδες που ταξίδευαν στα πέρατα του κόσμου, θυμίζοντάς μας τα αρχοντικά των καπεταναίων του Γαλαξιδίου ή της Ύδρας) και σοκάκια που μας ταξιδεύουν σε μιαν άλλη εποχή. Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, που γιορτάζει η Παναγιά του Κάστρου, στήνεται στην πλατεία του Πλατάνου γλέντι τρικούβερτο με φαγητό και χορό μέχρι αργά. 

Το λιμανάκι της Αγ. Μαρίνας

Είναι όμως και η Αγία Μαρίνα, ο τρίτος σημαντικός οικισμός της Λέρου που συγκεντρώνει την περισσότερη τουριστική κίνηση με τα εστιατόρια, τις καφετέριες και τα μπαράκια της, διεκδικώντας επάξια μερίδιο στον τίτλο της πρωτεύουσας. 

Αγ. Μαρίνα

Αγ. Μαρίνα

Είναι κοσμοπολίτικη, έχει δικό της λιμάνι και τα όριά της με τον Πλάτανο είναι δυσδιάκριτα τόσο, ώστε οι δύο οικισμοί να μοιάζουν ενωμένοι. Τα αραγμένα καΐκια από τη μια και τα χρωματιστά σπιτάκια από την άλλη πλευρά του πλακόστρωτου, θυμίζουν θεατρικό σκηνικό. Η Αγία Μαρίνα κρύβει μια ανόθευτη αγνότητα, τόσο που παρακαλάς να μην φτάσει ποτέ ως εδώ ο μαζικός τουρισμός! Παρακαλάς η Λέρος να παραμείνει για πάντα αγνή και αμόλυντη από τους πολλούς... 

Αγ. Μαρίνα

Αγ. Μαρίνα

Μικρότεροι οικισμοί είναι το Παντέλι, κοσμοπολίτικο και αρκετά τουριστικό, τα Άλιντα που τα προτιμούν οι περισσότεροι για τη διαμονή τους λόγω της τεράστιας σε έκταση οργανωμένης παραλίας που απλώνεται μπροστά ακριβώς από τον οικισμό, το μικροσκοπικό Κριθώνι (ένας μικρούλης οικισμός ανάμεσα στην Αγία Μαρίνα και τα Άλιντα) και τέλος το Παρθένι, η πρώτη περιοχή που κατοικήθηκε στην ιστορία του νησιού. Σε ένα ύψωμα κοντά στον οικισμό βρέθηκαν τα απομεινάρια από τον περίβολο αρχαίου ναού προς τιμήν της Αρτέμιδος, που χρονολογούνται από τον 8ο ή 7ο αιώνα π.Χ. Ο μύθος λέει ότι η Άρτεμις εξόρισε στη Λέρο τις Μελεαγρίδες, τις αδελφές δηλαδή του Μελέαγρου, αφού πρώτα τις μεταμόρφωσε σε όρνιθες.

3. Το Κάστρο της Λέρου και οι Ανεμόμυλοι

Το Κάστρο της Λέρου

Είναι γνωστό ως Κάστρο της Λέρου ή Κάστρο του Παντελίου ή Κάστρο της Παναγιάς γιατί είναι χτισμένο πάνω στο λόφο Απιτύκι, πάνω από το Παντέλι και τον Πλάτανο και στο εσωτερικό του περιλαμβάνει μία εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία. 

Η Παναγιά του Κάστρου

Ο Ναός της Παναγιάς χτίστηκε το 1669 και το εντυπωσιακό της τέμπλο είναι του 1745. Η εικόνα της Θεοτόκου Βρεφοκρατούσας λέγεται πως έχει φιλοτεχνηθεί από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Δίπλα από το Ναό, υπάρχει το Εκκλησιαστικό Σκευοφυλάκιο Βυζαντινής Τέχνης όπου φυλάσσονται εικόνες και θρησκευτικά κειμήλια. Το ίδιο το Κάστρο χτίστηκε από τους Βυζαντινούς αλλά την τελική του μορφή την πήρε μετά από προσθήκες των Ιωαννιτών Ιπποτών και των Ενετών. Ανασκαφές στην περιοχή έφεραν στο φως έναν τάφο του 7ου αιώνα π.Χ., επιβεβαιώνοντας την κατοίκηση της περιοχής πολύ πριν τη δημιουργία του Κάστρου. 

Άποψη του Κάστρου

Κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Ιταλοί χρησιμοποίησαν το Κάστρο ως οχυρό και παρατηρητήριο. Η θέα, άλλωστε, που προσφέρει είναι απίστευτη! Ο επισκέπτης μπορεί να ατενίσει το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου, να διακρίνει σχεδόν ολόκληρη τη Λέρο (από το Παντέλι και τον Πλάτανο μέχρι την Αγία Μαρίνα και τα Άλιντα) αλλά και τα κοντινά νησιά Κάλυμνο, Πάτμο και Λειψούς. Στο βάθος του ορίζοντα αχνοφαίνονται και τα μικρασιατικά παράλια. Πρόκειται για ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα Κάστρα που έχω επισκεφθεί στην Ελλάδα, γεγονός που οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι χρησιμοποιήθηκε και κατά τη νεότερη Ιστορία από τους Ιταλούς. 

Η θέα από την κορυφή του λόφου...

Η συγκινησιακή φόρτιση ήταν μεγάλη... Ανέβηκα ως την κορυφή, κάθισα κάτω από την πελώρια ελληνική σημαία που κυμάτιζε από τους δυνατούς ανέμους και άφησα το βλέμμα μου να πλανηθεί στα πέρατα του Αιγαίου. Καθώς η πνοή του ανέμου μαστίγωνε το πρόσωπό μου, ο νους μου ταξίδεψε στην Ιστορία και μπροστά στα μάτια μου ζωντάνεψε σε ένα μοναχά λεπτό ολόκληρη η πορεία της Λέρου στο χρόνο. Από την αρχαιότητα που ήταν ιερό νησί της Αρτέμιδος, στο Βυζάντιο που χτίστηκε το Κάστρο και μετά στη Μάχη της Λέρου, στην απελπισμένη προσπάθεια των Ιταλών να κρατήσουν τις θέσεις τους για να μην πέσει το νησί στα χέρια των Γερμανών, τους ανελέητους βομβαρδισμούς των γερμανικών αεροπλάνων, την τραγική απόβαση και τη σφαγή που ακολούθησε...

Κατηφορίζοντας προς το Παντέλι, ήταν σχεδόν απίθανο να μην κάνουμε μία στάση στους περίφημους ανεμόμυλους της Λέρου που στέκουν αγέρωχοι στην πλαγιά του λόφου, ακριβώς κάτω από το Κάστρο. Η εικόνα των έξι ανεμόμυλων τη νύχτα (ο ένας από αυτούς μάλιστα έχει μετατραπεί σε καφετέρια, προσφέροντας απίστευτη θέα!), σε συνδυασμό με το φωταγωγημένο Κάστρο, είναι μία από τις ομορφότερες εικόνες της Λέρου που θα χαραχτούν στη μνήμη σας για πάντα... 

Οι Ανεμόμυλοι της Λέρου

Οι Ανεμόμυλοι και το Κάστρο τη νύχτα!

4. Το τούνελ της Μερικιάς

Το Πολεμικό Μουσείο της Μερικιάς αποτελεί μακράν το πιο ενδιαφέρον αξιοθέατο της Λέρου και μας βοηθά να βυθιστούμε στην ιστορία του τόπου. 

Τούνελ των Ιταλών από τον Β' Π.Π.

Στεγάζεται σε ένα στρατιωτικό τούνελ του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ένα από τα πολλά που είχαν κατασκευάσει οι Ιταλοί στο νησί, το οποίο έχει αναστηλωθεί με προσοχή και έχει μετατραπεί σε μουσείο. Τα αντικείμενα που εκτίθενται, είτε βρέθηκαν διάσπαρτα στο νησί είτε ανασύρθηκαν από τη θάλασσα είτε αποτελούν δωρεά του ελληνικού Στρατού και ιδιωτών. 

Φορείο με ίχνη από αίμα

Φωτογραφικό υλικό, χάρτες, μακέτες, προσωπικά αντικείμενα των στρατιωτών, στολές, όπλα και λοιποί εξοπλισμοί μας οδηγούν σε αυτό το συναρπαστικό ταξίδι στο χρόνο. Από τα πιο ανατριχιαστικά εκθέματα είναι τα σκουριασμένα φορεία που έχουν ακόμη επάνω τους κηλίδες από το αίμα των μεταφερόμενων τραυματιών. Στο τέλος του τούνελ έχει διαμορφωθεί ένας ειδικός χώρος για την προβολή ταινίας μικρού μήκους (διάρκειας περίπου 10 λεπτών) με θέμα τη μάχη της Λέρου. 

Ο ειδικά διαμορφωμένος χώρος για την προβολή του ντοκιμαντέρ με θέμα τη Μάχη της Λέρου 

Η ιστορία έχει ως εξής: Η Λέρος, εξαιτίας της γεωστρατηγικής της θέσης και της ύπαρξης του φυσικού λιμανιού του Λακκίου, επιλέγεται ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του '30 από τους Ιταλούς να αποτελέσει τη ναυτική βάση τους στην Ανατολική Μεσόγειο. 

Ποδήλατο των Ιταλών

Στα τέλη της ίδιας δεκαετίας, οι Ιταλοί οχυρώνουν τη ναυτική βάση και κατασκευάζουν στη Μερικιά τις μεγαλύτερες υπόγειες και υπέργειες αποθήκες πυρομαχικών. Στη Μερικιά εγκαθίστανται διάφορα συνεργεία για τη συναρμολόγηση και συντήρηση των πυρομαχικών, ειδικοί τεχνίτες που συναρμολογούσαν βόμβες και τορπίλες καθώς και μία διμοιρία του πεζικού. Με τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας το Σεπτέμβριο του 1943, οι Γερμανοί επιδιώκουν να καταλάβουν τα Δωδεκάνησα που έως τότε βρίσκονταν υπό ιταλική κυριαρχία. 

Μπουκάλια μπύρας & προσωπικά είδη Ιταλών 

Στις 5 Οκτωβρίου οι Γερμανοί βομβαρδίζουν και βυθίζουν την ιταλική κανονιοφόρο Legnano που φέρει το σήμα του Ναυάρχου Mascerpa. Το πλήρωμα του πλοίου (μια διμοιρία ναυτών) στέλνεται τότε στη Λέρο προς ενίσχυση της άμυνας. Την επόμενη κιόλας μέρα, η Μερικιά δέχεται τους σφοδρούς βομβαρδισμούς των Γερμανών και υφίσταται σοβαρές ζημιές. Οι Ιταλοί προσπαθούν να αμυνθούν, έχοντας στο πλευρό τους κάποια βρετανικά στρατεύματα. Η σφοδρότερη σύγκρουση για την κυριαρχία των Δωδεκανήσων έγινε στη Λέρο. 

Πολυβόλο από τα πολλά που υπάρχουν στο νησί

Οι Γερμανοί βομβάρδισαν επανειλημμένως το νησί, έκαναν απόβαση και επί 3 ημέρες συγκρούονταν λυσσαλέα με τις δυνάμεις των Ιταλών και Βρετανών. Η περίφημη μάχη της Λέρου αποτέλεσε την τελευταία σημαντική νίκη των δυνάμεων του Άξονα. Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν τελικά το νησί στις 16 Νοεμβρίου του 1943, συνεχίζουν να χρησιμοποιούν τη Μερικιά ως τοποθεσία φύλαξης πολεμοφοδίων μέχρι και την παράδοση των Δωδεκανήσων στους Άγγλους στις 9 Μαΐου του 1945, που οι αποθήκες άδειασαν και τα τούνελ εγκαταλείφθηκαν. Στον προαύλιο χώρο του μουσείου μπορεί να δει κανείς στρατιωτικά οχήματα, φορτηγά, αεροπλάνα και όπλα από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο... 

Προαύλιος χώρος του μουσείου

Προαύλιος χώρος του μουσείου

Το τούνελ είναι ανοιχτό στο κοινό καθημερινά 09:30 – 13:30 και το εισιτήριο κοστίζει 3 €.

5. Ο Άγιος Ισίδωρος

Ο Άγιος Ισίδωρος

Στον όρμο Κόκκαλη, σε μια ήσυχη τοποθεσία της Λέρου, το εκκλησάκι του Αγίου Ισιδώρου μοιάζει σαν να αναδύεται ξαφνικά από τη θάλασσα. Μια στενή λωρίδα γης, μήκους περίπου 50 μέτρων, διασχίζει τη θάλασσα και ενώνει το εκκλησάκι με την απέναντι στεριά. Η θέα από τον προαύλιο χώρο είναι πανέμορφη ενώ ο μικρός ναός παραμένει ανοιχτός για τους πιστούς που επιθυμούν να εισέλθουν στο λιτό εσωτερικό του και να προσκυνήσουν τις εικόνες.

6. Η Παναγιά η Καβουράδαινα

Η Παναγιά η Καβουράδαινα χτισμένη μέσα στο βράχο

Η θαυματουργή εικόνα

Στο νοτιότερο άκρο της Λέρου βρίσκεται ο Ξηρόκαμπος. Λίγο έξω από τον οικισμό, σε μια τοποθεσία πνιγμένη στα πεύκα ανακαλύπτουμε ένα μικρό ξωκκλήσι, αφιερωμένο στην Παναγία. Είναι χτισμένο κυριολεκτικά μέσα στο βράχο και η στέγη του αποτελείται από κομμάτι του βράχου. Το εκκλησάκι είναι ανοιχτό στους πιστούς και φυλάσσει την εικόνα της Παναγίας των Καβουριών, μία σπάνια απεικόνιση της Παρθένου την οποία κρατά στις δαγκάνες του ένα καβούρι! Κυκλοφορούν πολλοί θρύλοι γύρω από τον τρόπο ανεύρεσης της εικόνας και το χτίσιμο της εκκλησίας. Ο επικρατέστερος θρύλος κάνει λόγο για έναν ψαρά που βρήκε ξαφνικά μια εικόνα της Παναγίας, σε κρημνώδες σημείο δίπλα στη θάλασσα, που πάνω της είχαν μαζευτεί καβούρια. Την πήρε και αμέσως πήγε και την παρέδωσε στον παπά του οικισμού για να τη φυλάξει στην εκκλησία. Την επόμενη μέρα, η εικόνα βρέθηκε ξανά, με θαυματουργό τρόπο, στο ίδιο σημείο όπου την είχε ανακαλύψει ο ψαράς και ήταν περιτριγυρισμένη και πάλι από καβούρια! Τότε οι ντόπιοι αποφάσισαν να χτίσουν εκκλησάκι μέσα στο βράχο, ώστε να παραμείνει η εικόνα στο ακριβές σημείο που τους είχε υποδείξει η Παναγία.

Το εσωτερικό του ξωκλησιού 

7. Η Αγιά-Κιουρά

Το λιτό λευκό εκκλησάκι της Αγια-Κιουράς 

Συνεχίζουμε τη γνωριμία μας με τα αξιοθέατα της Λέρου με ένα ακόμα άκρως ενδιαφέρον εκκλησάκι. 

Τοιχογραφία φιλοτεχνημένη από εξόριστους 

Πρόκειται για την εκκλησία της Αγίας Ματρώνας ή Αγια-Κιουρά (Αγία Κυρά), όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, που έχει μείνει γνωστή ως η Αγία των εξορίστων της Λέρου. Βρίσκεται στο βορειότερο σημείο του νησιού, που είναι πιο αραιοκατοικημένο και έχει ως σημείο αναφοράς του το αεροδρόμιο της Λέρου και το στρατόπεδο. Το παράδοξο με αυτή την εκκλησία είναι ότι αγιογραφήθηκε εξ' ολοκλήρου από ερασιτέχνες, με πολύ κόπο και κάτω από αντίξοες συνθήκες. Οι αγιογράφοι της ήταν ο Κυριάκος Τσακίρης, ο Αντώνης Καραγιάννης και ο Τάκης Τζανετέας που βρέθηκαν στο νησί κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του 1967-1974 ως πολιτικοί κρατούμενοι. Το στρατόπεδο, στο οποίο φυλάσσονταν, βρίσκεται σε κοντινή απόσταση από την εκκλησία και έτσι οι κρατούμενοι ανέλαβαν με πίστη και μεράκι το έργο της αγιογράφησης, προσφέροντας ένα ασυνήθιστο αλλά πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα.

Τοιχογραφία των ερασιτεχνών δημιουργών στο εσωτερικό του Ναού 

8. Το Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο

Ο Πύργος του Μπελένη στα Άλιντα στεγάζει σήμερα το Ιστορικό - Λαογραφικό Μουσείο Λέρου

Ένα από τα ομορφότερα αρχοντικά του νησιού είναι ο Πύργος του Μπελένη και βρίσκεται στα Άλιντα. Πρόκειται για την παλιά εξοχική κατοικία του ευεργέτη Παρίση Μπελένη, Έλληνα εξ Αιγύπτου, που σήμερα έχει μετατραπεί σε μουσείο. Στις αίθουσές του φυλάσσεται μια λαογραφική συλλογή με αντικείμενα από την καθημερινή ζωή των κατοίκων σε παλαιότερες εποχές, όπως φωτογραφίες, ξυλουργικά και ιατρικά εργαλεία, παιδικές φορεσιές και αντικείμενα από πλοία. Ανάμεσα στα εκθέματα του μουσείου ξεχωρίζει το εξώφυλλο της Συνθήκης των Σεβρών και το ρολόι του αντιτορπιλικού “Βασίλισσα Όλγα”, σταματημένο στην ώρα που το πλοίο βυθίστηκε από τους Γερμανούς.

9. Το Κρατικό Θεραπευτήριο

Το Κρατικό Θεραπευτήριο όπως αχνοφαίνεται από την πλευρά του λιμανιού στον κόλπο του Λακκίου

Ένα τμήμα των εγκαταλελειμμένων στρατώνων των Ιταλών στο Λακκί μετατράπηκε στις Βασιλικές Τεχνικές Σχολές που λειτούργησαν μέχρι το 1960. Αργότερα, η δικτατορία δημιούργησε εκεί στρατόπεδο πολιτικών κρατουμένων, όπως έκανε και στο Παρθένι. Ένα άλλο τμήμα των παλιών ιταλικών στρατώνων διαμορφώθηκε σε Κρατικό Θεραπευτήριο για ψυχικά νοσήματα. Ένα Θεραπευτήριο-Κολαστήριο που απέκτησε τη φήμη ενός από τα χειρότερα ιδρύματα στην Ελλάδα... Ήταν στο έτος 1957, όταν αποφασίζεται ότι οι ψυχιατρικές πτέρυγες των νοσοκομείων της Αθήνας αδυνατούν να δεχτούν άλλους ασθενείς. Τότε κρίνεται αναγκαία η εξεύρεση ενός νέου χώρου υποδοχής των ψυχικώς ασθενών. Τα εγκαταλελειμμένα κτήρια του παλιού ιταλικού ναυαρχείου στο Λακκί της Λέρου αποδεικνύονται σωτήρια λύση. Εκεί οι ασθενείς θα μπορούσαν να ζουν στην εξοχή και να ασχολούνται με γεωργικές εργασίες. Η πραγματικότητα ωστόσο, που προέκυψε στην πορεία, ήταν πολύ διαφορετική... Η διαδικασία είχε ως εξής: Όλοι οι ασθενείς που δεν τους επισκεπτόταν κανένας συγγενείς τους για διάστημα 12 μηνών, αυτομάτως έμπαιναν στα “αζήτητα” και στέλνονταν στη Λέρο. Εκεί τους διαχώριζαν ανάλογα με την ηλικία, το ιστορικό ή τη γενικότερη συμπεριφορά τους, σίγουρα πάντως με κριτήρια μη επιστημονικά. Στις αρχές της δεκαετίας του '80 μόλις δύο ψυχίατροι ήταν αρμόδιοι για τη φροντίδα σχεδόν 2.000 ασθενών! Για να καλυφθεί το κενό της έλλειψης προσωπικού, τη φύλαξη και φροντίδα των ασθενών ανέλαβαν ντόπιοι παντελώς ανεκπαίδευτοι, ανειδίκευτοι και φυσικά άσχετοι με το αντικείμενο. Οι περισσότεροι ήταν ψαράδες και άνεργοι που άρπαξαν απλώς την ευκαιρία να βγουν από την ανεργία τους. Ως εκ τούτου, οι συνθήκες που επικρατούσαν μέσα στο θεραπευτήριο ήταν άθλιες και απάνθρωπες. Άνθρωποι στοιβαγμένοι σαν τα ζώα, περιφέρονταν γυμνοί, έτρωγαν με τα χέρια, αδυνατούσαν να επικοινωνήσουν με τον οποιονδήποτε ή να αυτοεξυπηρετηθούν, κυκλοφορούσαν δεμένοι με αλυσίδες. Η καθημερινή βία και η έλλειψη υγιεινής έρχονταν να συμπληρώσουν τις απερίγραπτες συνθήκες διαβίωσης των ασθενών, που περισσότερο κρατούμενοι έμοιαζαν ή ζώα, παρά άνθρωποι με -έστω και στοιχειώδη- δικαιώματα. Από το 1981 άρχισαν να πυκνώνουν οι καταγγελίες για τις απάνθρωπες συνθήκες που επικρατούσαν στο ψυχιατρείο και το Υπουργείο Υγείας αποφάσισε την παύση μεταφοράς νέων ασθενών. Στις αρχές του '90, οι τρόφιμοι δεν ξεπερνούν τους 1.000 ενώ το ζήτημα παίρνει παγκόσμιες διαστάσεις και γίνεται γνωστό διεθνώς μέσω του Τύπου. Η Ευρωπαϊκή Κοινότητα αποφασίζει να χρηματοδοτήσει ένα πρόγραμμα φροντίδας των ασθενών και έτσι καταφθάνουν στο νησί ψυχίατροι και εξειδικευμένο προσωπικό από την Τεργέστη. Στις αρχές του 2000, οι συνθήκες έχουν γίνει πλέον πιο ανθρώπινες. Οι ασθενείς παρακολουθούνται από ειδικούς επιστήμονες, ορισμένοι διαμένουν σε σπίτια εκτός ψυχιατρείου, απασχολούνται σε θεατρικές ομάδες και λοιπές καλλιτεχνικές δραστηριότητες ενώ έρχονται κανονικά σε επικοινωνία με τους κατοίκους του νησιού σε γιορτές και πανηγύρια. Σταδιακά ο αριθμός τους μειώνεται σημαντικά μέχρι το ψυχιατρείο να αδειάσει εντελώς. Το 2015, η Κυβέρνηση αποφασίζει τη δημιουργία hotspot στις εγκαταστάσεις του Θεραπευτηρίου και έτσι σήμερα στο σημείο αυτό λειτουργεί προσφυγικός καταυλισμός χωρητικότητας περίπου 1.000 ατόμων.

10. Ο βυθός και τα γύρω νησάκια

Το "Barbarossa" αγκυροβολημένο στην Αγ. Μαρίνα

Η Λέρος είναι επίσης δημοφιλής προορισμός για τους λάτρεις των καταδύσεων. Η στρατηγική της σημασία κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο άφησε έναν ολόκληρο θησαυρό προς ανακάλυψη καθώς ο βυθός της φιλοξενεί -ούτε λίγο ούτε πολύ- δώδεκα (!) ναυάγια πολεμικών πλοίων, αντιτορπιλικών και φορτηγών πλοίων αλλά και τα κουφάρια καταρριφθέντων αεροσκαφών. Από τα πιο θρυλικά ναυάγια της Λέρου είναι το αντιτορπιλικό “Βασίλισσα Όλγα”. Οι περισσότεροι αυτοδύτες που καταφτάνουν στη Λέρο, έρχονται ορμώμενοι από θρύλους γύρω από αμύθητους θησαυρούς που κρύβουν τα ναυάγια αυτά. Θησαυρούς που όμως κανείς ποτέ δεν βρήκε όσο καλά και αν έψαξε! 

Τουριστικά σκάφη στο λιμάνι της Αγ. Μαρίνας

Αν δεν αρέσκεστε σε μύθους και καταδύσεις, μπορείτε κάλλιστα να γνωρίσετε τα μοναδικής ομορφιάς μικρότερα νησάκια που βρίσκονται διάσπαρτα στο πέλαγος γύρω από τη Λέρο. Το τουριστικό σκάφος “Barbarossa” ξεκινά από το λιμανάκι της Αγίας Μαρίνας και πραγματοποιεί ημερήσιες εκδρομές σε Λειψούς, Μαράθι και Αρκιούς ενώ πλήθος από ακατοίκητα νησάκια και βραχονησίδες περιμένουν να τα ανακαλύψετε με το δικό σας σκάφος.

Παραλίες

Η Λέρος δεν έχει πάρα πολλές παραλίες αλλά για το μέγεθός της είναι υπερ-αρκετές! Βρίσκονται όλες κοντά η μία στην άλλη και τις γυρνάτε πανεύκολα. Η μεγαλύτερη απόσταση που θα διανύσετε για να πάτε από το βορειότερο μέχρι το νοτιότερο τμήμα δεν ξεπερνά τα 35 λεπτά! Αν σκεφτείτε δε, ότι τα περισσότερα καταλύματα βρίσκονται στο κέντρο του νησιού, τότε συνειδητοποιείτε ότι μέσα σε 15-20 λεπτά έχετε φτάσει σε οποιαδήποτε παραλία θελήσετε. Οι οργανωμένες είναι 2-3, βρίσκονται μέσα σε οικισμούς και συγκεντρώνουν το μεγαλύτερο πλήθος των λουομένων. Οι υπόλοιπες είναι πιο απομονωμένες -αν και εύκολα προσβάσιμες- και προσφέρονται για ηρεμία, χαλάρωση και άφθονες βουτιές σε πεντακάθαρα, κρυστάλλινα και -σχεδόν πάντα- παγωμένα νερά!

Tips: Αν επιθυμείτε απόλυτη ησυχία, προτιμήστε να ξυπνήσετε νωρίς. Σχεδόν όλες οι παραλίες του νησιού αρχίζουν να έχουν κόσμο μετά τη μία το μεσημέρι! Οι ξαπλώστρες και οι ομπρέλες στις οργανωμένες παραλίες είναι παντού δωρεάν, απλώς ευγενικό θα ήταν να αγοράσετε έναν καφέ ή οτιδήποτε άλλο από το αντίστοιχο κατάστημα που τις παρέχει. 

Κόκκινα 

Παραλία Κόκκινα

Η πιο αγαπημένη μου παραλία στο νησί είναι ένα μυστικό που μας το αποκάλυψε ντόπιος. Ένας μικρός κόλπος στον οποίο κατεβαίνει ένας σύντομος χωματόδρομος που μπορεί κανείς εύκολα να τον κάνει και με τα πόδια. Βότσαλα, ησυχία, κρυστάλλινα νερά. Αγαπημένη των Ιταλών και των γυμνιστών. Ακριβώς δίπλα βρίσκεται η “δίδυμη” παραλία του Αγίου Σπυρίδωνα. 

Τσιλόνερο 

Παραλία Τσιλόνερο

Τσιλόνερο

Βρίσκεται στον κόλπο του Μπλεφούτη, λίγο μετά την ομώνυμη παραλία του οικισμού. Είναι ένας μικρός κολπίσκος, με σκιά από αρμυρίκια και απόλυτη ησυχία. Μέσα στη θάλασσα υπάρχουν μεγάλες πέτρες αλλά η γαλήνη και η απομόνωση του τοπίου, αποζημιώνει και με το παραπάνω. Ανακαλύψτε τα υπολείμματα πολυβόλου και τα σκουριασμένα συρματοπλέγματα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Αυτή ήταν μία από τις παραλίες που επέλεξαν οι Γερμανοί για την απόβασή τους κατά τη Μάχη της Λέρου.

Γούρνα

Παραλία Γούρνα

Η πιο ήσυχη οργανωμένη παραλία του νησιού και η καλύτερη αμμουδιά. Είναι μεγάλη σε έκταση, διαθέτει ρηχά νερά, μαυροπράσινη άμμο, ξαπλώστρες με μαλακές μαξιλάρες και ομπρέλες. Από την ταβέρνα μπορείτε να προμηθευτείτε νερά, σνακ και καφέδες.

Βρωμόλιθος

Παραλία Βρωμόλιθος

Η πιο διάσημη του νησιού. Βότσαλα, ξαπλώστρες, ομπρέλες και δύο beach bars. Επειδή μέσα στη θάλασσα υπάρχουν πέτρες, οι ντόπιοι έχουν προνοήσει και έχουν φτιάξει μέσα στο νερό διαδρόμους από μεγάλα σακιά γεμισμένα με ψιλό βότσαλο!

Βρωμόλιθος

Αγ. Γεώργιος

Παραλία Αγ. Γεώργιος

Μικρός κόλπος, με βότσαλα και πολλή σκιά από αρμυρίκια. Ήσυχη παραλία καθώς την προτιμούν συνήθως μόνο οι λιγοστοί ντόπιοι από τα γύρω σπίτια. Βρίσκεται ακριβώς κάτω από το γραφικό εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου, στο δρόμο από Τουρκοπήγαδο προς Βουρλίδια. Για περισσότερη απομόνωση, ανακαλύψτε τα Βουρλίδια. Η πρόσβαση γίνεται μόνο από μονοπάτι αλλά καλύτερα ζητήστε από κάποιον ντόπιο να σας κατατοπίσει γιατί όσο και αν το παλέψαμε, δεν φτάσαμε ποτέ ως εκεί αφού πουθενά δεν υπάρχουν ταμπέλες!

Μπλεφούτης 

Παραλία Μπλεφούτης

Στενή αλλά τεράστια σε μήκος παραλία, με πολλή σκιά, σε έναν πανέμορφο κόλπο.

Αγιά Κιουρά 

Παραλία Αγιά-Κιουρά

Ένας εύκολος χωματόδρομος ξεκινά από την ομώνυμη εκκλησία και φτάνει σε αυτήν εδώ τη μικροσκοπική παραλία. Είναι εξαιρετικά δημοφιλής γι' αυτό συγκεντρώνεται υπερβολικά πολύς κόσμος για το μέγεθός της και υπάρχει μόνο ένα δέντρο για σκιά...

Ξηρόκαμπος 

Η παραλία του ομώνυμου οικισμού. Οικογενειακή, με σκιά και ταβέρνες.

Άλιντα 

Παραλία Άλιντα

Στενή, εκτενής και πλήρως οργανωμένη. Άφθονες καφετέριες, ταβέρνες, mini-market. Πολύς κόσμος, κυρίως οικογένειες. Παρόλο που είναι τόσο δημοφιλής παραλία και βρισκόταν ακριβώς μπροστά από το ξενοδοχείο μου, δεν έκανα ούτε μια φορά μπάνιο εκεί λόγω της πολυκοσμίας και της φασαρίας!

Δυο Λισκάρια 

Δυο Λισκάρια, η ανοργάνωτη παραλία

Λίγο μετά τα Άλιντα βρίσκονται αυτές οι δύο (σχεδόν) δίδυμες παραλίες. Με εύκολη πρόσβαση, η μία οργανωμένη και η άλλη όχι. Από εδώ ξεκινά μονοπάτι για την παραλία του Κρυφού.  

Δυο Λισκάρια, η οργανωμένη παραλία

Παντέλι

International ατμόσφαιρα, ταβέρνες, beach bars, καφετέριες και έντονη ζωή στην πιο κοσμοπολίτικη παραλία του νησιού που αγαπούν οι ξένοι.

Κοκκάλη

Ησυχία και απομόνωση με φόντο το εκκλησάκι του Αγίου Ισίδωρου.

Κουλούκι

Σε απόσταση αναπνοής από το Λακκί.

Μερικιά

Αρκετά ήσυχη και με θέα στον κόλπο του Λακκίου.

Αγία Μαρίνα

Αμμουδιά με ρηχά νερά, κατάλληλη για παιδιά.

Διαμονή

Boulafendis Hotel

Για τη διαμονή μας επιλέξαμε το “Boulafendis Hotel” στα Άλιντα. Απέχει μόλις 10 μ. από την παραλία, διαθέτει πισίνα και pool bar και τα δωμάτια είναι άνετα, εξοπλισμένα με τα βασικά. Παρόλα αυτά, οι πληροφορίες που μπορεί να αντλήσει κανείς από το Internet είναι αρκετά παραπλανητικές γιατί από κοντά η πραγματικότητα αποδεικνύεται εντελώς διαφορετική... 

Η πισίνα και ο χώρος του poolbar

Το ιστορικό αυτό ξενοδοχείο υπήρξε το πρώτο που άνοιξε στη Λέρο και ως εκ τούτου γνώρισε εποχές μεγάλης δόξας. Ο πρώτος του ιδιοκτήτης, ο Δημήτριος Μπουλαφέντης, ήταν διάσημος καρδιοχειρούργος, ξακουστός στο νησί για τις ευεργεσίες του. Μια βόλτα στον Πλάτανο με το “Μπουλαφέντειο Λύκειο”, αρκεί για να πιστοποιήσει κανείς του λόγου το αληθές. Επί των ημερών του, το ξενοδοχείο ήταν το νούμερο ένα κατάλυμα στο νησί, διέθετε προσεγμένα δωμάτια, εστιατόριο και piano-bar. Μετά το θάνατο του γιατρού, η περιουσία πέρασε στα χέρια της κόρης του. Η ίδια αποφάσισε να μετοικήσει στην Αμερική, καθώς της είχε αφήσει και εκεί περιουσία ο πατέρας της. Το ξενοδοχείο νοικιάστηκε σε νέο ιδιοκτήτη (ο ίδιος έχει και το “Princess Hotel”, επίσης στα Άλιντα) και τότε ξεκίνησε η... κάτω βόλτα! Πριν φύγει από την Ελλάδα, η κόρη του γιατρού άφησε παραγγελία να παραμείνει κλειστός ο χώρος του piano bar και να μην πειραχτεί τίποτα από μέσα. Το bar, κλειστό πια για το κοινό, είναι στημένο ακριβώς όπως το άφησε ο πατέρας της και ούτε ένα μπουκάλι δεν έχει μετακινηθεί. Εξίσου συγκλονιστικό είναι ότι, σύμφωνα επίσης με τις πληροφορίες μου, η κεντρική σουίτα του ξενοδοχείου με τους πολυελαίους και τις χρυσοποίκιλτες διακοσμήσεις, κλειδώθηκε από την ίδια για πάντα! Από το θάνατο του γιατρού και έπειτα, ανοίχτηκε μονάχα μία φορά, όταν εκείνη ήρθε για ένα ταξίδι-αστραπή στην Ελλάδα. Τότε και μόνο τότε, άνοιξε τη σουίτα, κλείστηκε μέσα για κάνα τρίωρο μόνη της, παρέα με τη φωτογραφία του πατέρα της και έπειτα την κλείδωσε ξανά και έφυγε... 

Ο χώρος του  πρωινού

Πέρα από το ιστορικό υπόβαθρο, πάντως, αυτό που διαπιστώσαμε, ιδίοις όμμασι, είναι η γενικότερη εγκατάλειψη του χώρου. Με μοναδική εξαίρεση το χώρο της πισίνας, που διατηρείται σε υψηλά επίπεδα, όλο το υπόλοιπο συγκρότημα χρειάζεται επειγόντως ανακαίνιση! Επισημάναμε σημαντικές ελλείψεις στα δωμάτια, χαλασμένες κλειδαριές, βουλωμένα ντους, σκουριασμένες απλώστρες, ψυγεία που υπολειτουργούν, παμπάλαια έπιπλα... Σε αυτά θα πρέπει να προστεθεί το φτωχότατο πρωινό, η έλλειψη εστιατορίου και piano-bar που -παρόλα αυτά- διαφημίζονται ακόμα στο site του ξενοδοχείου και το τηλέφωνο στο οποίο δεν απαντά ποτέ κανείς. Για να κάνεις τηλεφωνική κράτηση, θα πρέπει να καλέσεις στη γραμμή του “Hotel Princess”! Ο ιδιοκτήτης -άφαντος καθ' όλη τη διάρκεια της διαμονής μας!- έχει αναθέσει τα πάντα σε ένα team από νεαρότατα παιδιά, η αναμενόμενη απειρία των οποίων δεν επιτρέπει να διαχειριστούν τα μεγάλα και σοβαρά προβλήματα που προκύπτουν σε ανάλογες επιχειρήσεις. 

Cocktails by the pool 

Το μόνο που σώζει την κατάσταση είναι ακριβώς αυτά τα παιδιά που, παρά το νεαρό της ηλικίας τους και την έλλειψη πείρας, διαθέτουν τεράστια αποθέματα υπομονής, ψυχραιμίας, ευρηματικότητας και θέλησης. Παιδιά εργατικά και ευγενικά, που πραγματικά τα θαύμασα! Αυτά αποτέλεσαν έναν από τους ελάχιστους λόγους για τους οποίους θα αξιολογούσα θετικά το εν λόγω κατάλυμα. Φανταστείτε ότι η καθαριότητα 30 (!) δωματίων έχει ανατεθεί σε μία 19χρονη κοπελίτσα, η οποία παλεύει μόνη της να τα φέρει όλα βόλτα εγκαίρως και δίχως να παραπονεθεί ποτέ! Το μόνο πράγμα που λειτουργεί σωστά στο ξενοδοχείο είναι ο χώρος της πισίνας. Χάρη στον Γιάννη και το Μάριο, τους δύο bartenders, το pool bar είναι οργανωμένο άψογα, παρά τα πενιχρά μέσα στον εξοπλισμό του. Πραγματικά απόλαυσα τη χαλάρωση το πρωί στην ήσυχη πισίνα αλλά και τα ποτά που πίναμε τα βραδάκια με το Γιάννη, κουβεντιάζοντας. Τι cocktails, τι υποβρύχια με Red Bull και Jägermeister, τι σφηνάκια με βότκα βερίκοκο...! Ο Γιάννης με τα ποτά του, τη φιλική και ευχάριστη παρουσία του και τις προτάσεις του για τις καλύτερες παραλίες, μπαράκια και εστιατόρια του νησιού, έκανε τις διακοπές μας καλύτερες και έσωσε ένα ολόκληρο ξενοδοχείο από την πλήρη αποτυχία! Ίσως η μόνη σωστή επιλογή των υπευθύνων να είναι η ανάθεση της οργάνωσης του pool bar σε αυτό το παιδί... Αξίζουν συγχαρητήρια, τόσο στον ίδιο όσο και στο υπόλοιπο team, για την υπευθυνότητα με την οποία αντιμετωπίζουν καταστάσεις που είναι πάνω από τα μέτρα τους!

Όσοι ασχολούνται με το μεταφυσικό, ας περάσουν μια βόλτα από το γειτονικό Καθολικό νεκροταφείο, με τους τάφους των Ιταλών στρατιωτών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, για να ανακαλύψουν αν τελικά υπάρχουν φαντάσματα στη Λέρο...!

Κουζίνα

Χταπόδια που "λιάζονται", Ουζερί "Ο Σώτος"

Η Λέρος είναι ξακουστή ως το νησί των καλοφαγάδων και ειδικά όσων αγαπούν τα φρέσκα ψάρια και θαλασσινά. Οι τιμές είναι νορμάλ, αν και ίσως λίγο “τσιμπημένες” (λόγω των νέων συντελεστών στον Φ.Π.Α,), αν σκεφτούμε ότι δεν είναι αυτό που λέμε “τουριστικό νησί”. Γενικά, για ένα πλήρες γεύμα δύο ατόμων με ποτά, υπολογίστε ότι θα ξοδέψετε γύρω στα 35-45 €, είτε επιλέξετε κρεατικά είτε ψαρικά.

Tip: Φροντίστε να κρατάτε μαζί σας μετρητά. Παρόλο που αρκετοί χώροι εστίασης διαθέτουν POS, είναι σχεδόν απίθανο να μπορέσετε να πληρώσετε με κάρτα σε μικρότερα καταστήματα ή περίπτερα.

"Σώτος" 

Ουζερί "Ο Σώτος"

Ντόπιοι και επισκέπτες της Λέρου θα συμφωνήσουν ομόφωνα ότι το Ουζερί του Σώτου είναι από τα πιο αυθεντικά και ανεπιτήδευτα μαγαζιά του νησιού. 

Χταπόδι ξιδάτο

Καλαμάρι γεμιστό

Απλώνει τα τραπεζάκια του στο μώλο, παίζει μουσικούλα που μας γυρίζει πίσω στην “παλιά” ωραία Ελλάδα και συντροφιά μας κρατούν οι αξιαγάπητες πάπιες και λευκές χήνες – μασκώτ του μαγαζιού. Στο σέρβις, η κόρη του ιδιοκτήτη, η συμπαθέστατη και ευγενική Άννα-Μαρία. 

Γυαλιστερές και ουζάκι

Οι... μασκώτ του μαγαζιού!

Τα ψάρια βγαίνουν από το καΐκι της οικογένειας ενώ τα θαλασσινά συντηρούνται σε ειδικά δοχεία μέσα στη θάλασσα και συλλέγονται μπροστά σας. Σπεσιαλιτέ ο ροφός σουβλάκι. Δοκιμάσαμε χταπόδι ξιδάτο, γυαλιστερές, γεμιστό καλαμάρι με πλούσια γέμιση από φέτα και πιπεριές. Ικανοποιητικές μερίδες, νορμάλ τιμές. Συνοδεύσαμε το γεύμα μας με ουζάκι και πληρώσαμε 45 € τα δύο άτομα. Στο τέλος, κέρασμα καρπούζι και σταφύλι λεριώτικο. 

Πάνω στο μώλο, στο Δρυμώνα.

Ο κυρ-Σώτος καθαρίζει το... "αγριογούρουνο της θάλασσας", όπως μου χαρακτήρισε αυτό το πελώριο ψάρι! 

"Δημήτρης ο Καράφλας” 

Τραπέζια σε ένα μπαλκόνι με απίστευτη θέα στο Αιγαίο, "Δημήτρης ο Καράφλας"

Προσεγμένος χώρος, καλή ελληνική μουσική, ενδιαφέροντα πιάτα και η καλύτερη θέα σε όλο το νησί. 

Φέτα μπουγιουρντί

Μανιτάρια

Ένα μαγαζί που συζητιέται πολύ και τα σχόλια που ακούγονται είναι πάντα θετικά. Τα επιβεβαιώνω λοιπόν και εγώ με τη σειρά μου με μία μικρή επιφύλαξη για τη σερβιτόρα που ήταν λιγάκι στρυφνή ενώ αντιθέτως ο σερβιτόρος ήταν ευγενέστατος και πολύ φιλικός. Το μενού περιλαμβάνει ψαρικά και κρεατικά, με μερικά ελαφρώς πιο gourmet πιάτα. 

Μπεκρή μεζέ στο πήλινο

Χοιρινά μπριζολάκια Jack Daniels

Δοκιμάσαμε τυρί στο πήλινο (που θυμίζει το γνωστό σε όλους μας “μπουγιουρντί” με φέτα, ντομάτα και πιπεριά), μανιτάρια σβησμένα σε κόκκινο κρασί, ασυναγώνιστο μπεκρή μεζέ στο πήλινο (θυμίζει μοσχάρι κοκκινιστό και είναι σκέτο λουκούμι!) και άπαιχτα χοιρινά μπριζολάκια με Jack Daniels. Μερίδες ικανοποιητικότατες, τραπέζια σε ένα υπέροχο μπαλκόνι με θέα που κόβει την ανάσα και τιμή στα 38 € τα δύο άτομα μαζί με δύο ποτήρια κρασί. 

Στα Σπήλια, πάνω από την παραλία του Βρωμόλιθου.

Θέα από τον "Δημήτρη τον Καράφλα" προς την υπέροχη παραλία του Βρωμόλιθου

"Ψαροπούλα"

Ταβέρνα "Ψαροπούλα"

Γνωστή ψαροταβέρνα ακριβώς πλάι στη θάλασσα. Γρήγορο σέρβις, προσεγμένα πιάτα, μεγάλες χορταστικές μερίδες. 

Αθερίνα τηγανητή

Μακαρονάδα του ψαρά

Μια πολύ καλή επιλογή για όσους αγαπούν τα φρέσκα ψάρια και θαλασσινά. Δοκιμάσαμε τριγωνάκια με τυρί, μέλι και σουσάμι, ψιλή αθερίνα, καλαμαράκια τηγανητά και την al dente μακαρονάδα του ψαρά. 

Τριγωνάκια με τυρί και καλαμαράκια

Συνοδεύσαμε το γεύμα μας με πατάτες τηγανητές, ήπιαμε παγωμένη μπυρίτσα και πληρώσαμε 41 € τα δύο άτομα. 

Πάνω στην παραλία, στο Παντέλι.

"Θεά Άρτεμις"

Ριζότο με σουπιές

Κουτσομούρες

Παραδοσιακό ταβερνάκι με τραπέζια στη μεγάλη αυλή και θέα στη θάλασσα. Αρκετά γρήγορο σέρβις παρόλο που ο σερβιτόρος μας ενημέρωσε από την αρχή ότι βρίσκονταν σε ετοιμασίες για να υποδεχτούν το βράδυ περίπου 300 άτομα από το πανηγύρι της Παναγιάς. Μενού πλούσιο, χορταστικές μερίδες και τιμές προσιτές: ακριβώς τα αναμενόμενα για ένα μικρό ταβερνάκι εκτός τουριστικής ζώνης. Παραγγείλαμε τυροκροτέτες, κολοκυθοκεφτέδες, πεντανόστιμες κουτσομούρες και ένα εκπληκτικό ριζότο με σουπιές, μαγειρεμένο στο μελάνι τους, που δεν πρέπει να παραλείψει κανείς να δοκιμάσει (βλ. συνταγή, εδώ)! Όλα αυτά με συνοδεία μπύρας και τιμή στα 36 € τα δύο άτομα. 

Στον όρμο του Μπλεφούτη.

Τυροκροκέτες

Κολοκυθοκεφτέδες

"Μαυράκης"

Ταβέρνα "Μαυράκης"

Η ταβέρνα του ομώνυμου συγκροτήματος ενοικιαζόμενων δωματίων απλώνει τα τραπεζάκια της στην αυλή κάτω από την πέργκολα και σερβίρει καλό και νόστιμο σπιτικό φαγητό με έμφαση στα μαγειρευτά πιάτα της ελληνικής κουζίνας. 

"Τριγωνάκια της γιαγιάς"

Ποικιλία κρεατικών για ένα άτομο

Σέρβις άκρως φιλικό και γρήγορο, καλή ελληνική μουσική που παίζει χαμηλά και διακριτικά (με μια μικρή προτίμηση σε Μαρίζα Ρίζου και Πάνο Μουζουράκη). Δοκιμάσαμε τα πεντανόστιμα “τριγωνάκια της γιαγιάς” με κολοκύθι, μανούρι και μυρωδικά, μοσχαράκι λεμονάτο με πατάτες τηγανητές και μια ποικιλία καλοψημένων κρεάτων. 

Μοσχαράκι λεμονάτο

Τα πιάτα αυτά συν δύο μπύρες και ένα αναψυκτικό μας ήρθαν στα 35 € για δύο άτομα και κέρασμα καρπούζι στο τέλος. 

Στην παραλία, στα Άλιντα. 

"Πέτρινο"

Το "Πέτρινο"

Γνωστό ψητοπωλείο με τραπέζια στην αυλή και πλούσιο μενού με έμφαση στα κρεατικά. Δοκιμάσαμε πατατοσαλάτα, φιλέτο κοτόπουλο αλά κρεμ με μανιτάρια και ρύζι, χοιρινή μπριζόλα με πατάτες. Συνοδεύσαμε το δείπνο μας με μπύρα και αναψυκτικό και μας κόστισε 32 €. Στο τέλος, κέρασμα σοκολατάκια με γέμιση. 

Πατατοσαλάτα

Οι μερίδες είναι παραπάνω από χορταστικές και τα κρέατα ζουμερά. Λίγο καμένο το ρύζι, αρκετά αργό το σέρβις και εμφανής έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ κουζίνας, σέρβις και ταμείου με αποτέλεσμα να σερβιριστούν πρώτα τραπέζια που ήρθαν πολύ μετά από εμάς και παρήγγειλαν πάνω-κάτω τα ίδια πιάτα (!) ενώ επίσης χρειάστηκε να περιμένουμε πάνω από είκοσι λεπτά για το λογαριασμό και να τον ζητήσουμε τρεις φορές! 

Φιλέτο κοτόπουλο αλά κρεμ με ρύζι

Φιλότιμες οι προσπάθειες του νεαρού σερβιτόρου να σώσει με την ταχύτητα και την ευγένειά του την κατάσταση αλλά όχι αρκετές ώστε να αντισταθμίσουν το κενό στην οργάνωση του χώρου καθώς μάλλον οι ντόπιοι καταστηματάρχες δεν είναι συνηθισμένοι στον ολοένα αυξανόμενο τουρισμό που φτάνει τον Αύγουστο στο νησί και δεν είναι ακόμα σε θέση να τον διαχειριστούν επιτυχώς. 

Χοιρινή μπριζόλα με πατάτες

Επίσης ακούσαμε έναν κύριο -που μάλλον ήταν ο ιδιοκτήτης- να τηλεφωνεί στις 20:10 σε πελάτη (όταν τα τραπέζια είχαν πια γεμίσει σχεδόν όλα) που είχε κάνει κράτηση για τις 21:00 και να του λέει με κάπως απότομο τρόπο ότι είχε καθυστερήσει να εμφανιστεί στο μαγαζί και έπειτα να προσπαθεί να τα μπαλώσει, συνειδητοποιώντας ότι προφανώς είχε ο ίδιος κάνει λάθος στην ώρα! Αν παραβλέψουμε αυτές τις αστοχίες, τότε έχουμε να κάνουμε με ένα μαγαζί που αξίζει να επισκεφθούμε, έστω και μόνο για τα πιάτα του και την τοποθεσία, μιας και βρίσκεται στο πιο χαρακτηριστικό σημείο της πόλης. 

Στο Λακκί, δίπλα στον Πύργο του Ρολογιού της ιταλικής Αγοράς με το κυκλικό περιστύλιο. (Προσοχή: ανοίγει μόνο απογεύματα μετά τις 19:00)

"Τα Κρούπια"

"Τα Κρούπια"

Το πιο δημοφιλές ψητοπωλείο για το καλύτερο -κατά γενική ομολογία- σουβλάκι του νησιού, με τραπεζάκια στο μώλο που είναι πάντοτε γεμάτα. Ασφαλής επιλογή για κάτι οικονομικό και γρήγορο. 

Στο μώλο, στην Αγία Μαρίνα.

"Άνεμος" 

Club sandwich και burger από τον "Άνεμο" με φόντο την πισίνα του "Boulafendis Hotel"

Πολύ καλή πίτσα, burger, club sandwich και βάφλες μετά από μια δροσιστική βουτιά στη θάλασσα. Αν έχετε άτακτα πιτσιρίκια με ειδικότητα να καταστρέφουν τα πάντα στο πέρασμά τους, ξανασκεφτείτε το, γιατί ο ιδιοκτήτης έχει τη φήμη του ελαφρώς... οξύθυμου (αν και όχι άδικα, σε ορισμένες περιπτώσεις!). 

Στην παραλία, στα Άλιντα.

Διασκέδαση

Μπορεί η Λέρος να ενδείκνυται για ήσυχες διακοπές, δεν λείπουν ωστόσο οι ευκαιρίες για καλή και ποιοτική διασκέδαση. Οι λάτρεις των beach bars θα πρέπει να επισκεφθούν το φημισμένο “Del Mar” στο Βρωμόλιθο και τα κοσμοπολίτικα beach bars που προτιμούν οι ξένοι τουρίστες στο Παντέλι. 

Αγ. Μαρίνα, αριστερά τα τραπεζάκια του "Argo"

Για καφεδάκι και σφολιατοειδή από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ, το “Argo” στην Αγ. Μαρίνα είναι ιδανικό. Τα καλύτερα γλυκά θα τα βρείτε ασυζητητί στο “Παραδοσιακό”, επίσης στην Αγ. Μαρίνα. Συμπαθητικά τραπεζάκια, φιλικό σέρβις, λαχταριστά γλυκά και υπέροχο χειροποίητο παγωτό με γεύσεις που ανανεώνονται κάθε μέρα. Πολύ καλή η σοκολατόπιτα αλλά μην παραλείψετε να δοκιμάσετε το παραδοσιακό γλυκό της Λέρου, την ξακουστή πατσαβουρόπιτα! Συνοδέψτε την με παγωτό καϊμάκι και θα με θυμηθείτε! 

Σοκολατόπιτα και πατσαβουρόπιτα με παγωτό στο "Παραδοσιακόν" στην Αγ. Μαρίνα

Όσον αφορά τα ποτά τώρα, ντόπιο παραδοσιακό προϊόν είναι η σουμάδα. 

Vintage cars

Vintage cars

Για περισσότερη διασκέδαση, ενημερωθείτε για το πλούσιο πρόγραμμα που οργανώνει κάθε χρόνο ο Δήμος και περιλαμβάνει συναυλίες γνωστών καλλιτεχνών, θεατρικές παραστάσεις και άλλα ενδιαφέροντα δρώμενα, όπως ο γύρος του νησιού με vintage αυτοκίνητα και μηχανάκια που πετύχαμε εμείς και που πραγματοποιείται κάθε Αύγουστο, με συμμετοχές από όλο τον κόσμο! 

Vintage cars στο Λακκί

Αυτοκίνητα – αντίκες, γερμανικές μηχανές από τον πόλεμο, ιταλικά μηχανάκια του '60 συγκεντρώνονται στο Λακκί, φωτογραφίζονται από ντόπιους και τουρίστες και ξεκινούν για τον πιο χαρούμενο γύρο της Λέρου. Μην το χάσετε! 

Ο ήλιος πέφτει και έρχεται η ώρα να γνωρίσουμε τη νυχτερινή όψη και διασκέδαση της Λέρου... 

"View"

Το ηλιοβασίλεμα μας βρίσκει στο Κάστρο και καθώς κατηφορίζουμε, κάνουμε μια απαραίτητη στάση στους Ανεμόμυλους για ένα πρώτο ποτάκι. Ο ένας από αυτούς έχει μετατραπεί στο café-εστιατόριο “View” που -όπως μαρτυρά το όνομά του- διαθέτει εκπληκτική θέα. Πίνω ένα δροσιστικό apple martini και αφήνω το βλέμμα μου να πλανηθεί και την ψυχή μου να γαληνέψει καθώς ο ήλιος δύει για τα καλά και τα πρώτα φώτα αρχίζουν να ανάβουν. 

"View"

Ο "μύλος", σήμα-κατατεθέν της Λέρου

Σειρά έχει ένα ποτό στον “Μύλο”, ανάμεσα στο Κριθώνι και την Αγία Μαρίνα. Ο παλιός μύλος, σήμα-κατατεθέν της Λέρου, μοιάζει σαν να επιπλέει μέσα στη θάλασσα. Δίπλα του, βρίσκεται το ομώνυμο εστιατόριο που φημίζεται για τα ψαρικά του. Η ταράτσα του εστιατορίου έχει διαμορφωθεί σε ένα πρώτης τάξεως μπαράκι με άφθονη δροσιά και ασυναγώνιστη θέα. Πίσω από τη μπάρα, μας υποδέχεται ο Γιώργος. Έχουμε έρθει συστημένοι από τον Γιάννη, τον bartender στο pool bar του ξενοδοχείου “Boulafendis”, που τυγχάνει να είναι κολλητός φίλος του Γιώργου, με σκοπό να δοκιμάσουμε το περίφημο cocktail “Negroni” με βερμούτ παλαιωμένο σε δικό του βαρέλι. Επίσης δοκιμάζουμε ένα δεύτερο cocktail με βάση το λικέρ πεπόνι. 

Μαγευτικές νύχτες κάτω από την πανσέληνο στην ταράτσα του "Μύλου" με θέα στο φωτισμένο Κάστρο της Λέρου

"Ρετρό" στην Αγ. Μαρίνα

Η νύχτα είναι μεγάλη και οι επιλογές αρκετές και αξιόλογες. Στην Αγία Μαρίνα βρίσκεται το “Bitters”, το “Μελτέμι” που το πετύχαμε ανοιχτό τα ξημερώματα όταν πρωτοφτάσαμε στο νησί και το “Ρετρό” με την όμορφη βεράντα του. 

Κλείνουμε τη βραδιά μας με ένα vintage cocktail στο “Savana” που βρίσκεται στο Παντέλι. Αποτελεί και αυτό πρόταση του φίλου μας, του Γιάννη. Ο κατάλογος περιλαμβάνει όλα τα κλασικά παλιά cocktails των '90, σε τιμές που κυμαίνονται στα 7-7,50 €. 

"Savana" στο Παντέλι

Δοκιμάζουμε ένα εκπληκτικό Wobbly Knee και ένα όχι τόσο πετυχημένο Mai Tai. Ο χώρος, αρκετά λιτός και “χύμα”, μοιάζει με παραδοσιακό νησιώτικο σπίτι και τα τραπέζια έχουν απλωθεί στην αυλή του. Στο σέρβις ένας κεφάτος και ευγενικός, μελαψός τυπάκος που μοιάζει Τζαμαϊκανός ή Κουβανέζος. Ένα “old school” μπαράκι, βγαλμένο από το κοντινό παρελθόν, η καλύτερη εναλλακτική πρόταση για να κλείσει η βραδιά μας στη Λέρο...

- Ευχαριστούμε θερμά το Γιάννη (και τους φίλους του, Γιώργο και Ιππόλυτο) που με τις προτάσεις, τις συμβουλές, την παρέα και τη θετική του διάθεση έκαναν τις διακοπές μας στη Λέρο πολύ πιο ενδιαφέρουσες...