Μυστικισμός και ρομαντισμός με άρωμα Μεσαίωνα στην Assisi (Ταξίδι ζωής στα μεσαιωνικά χωριά της Umbria: Part VI)

Το τρένο από το Spoleto πλησιάζει στον τελευταίο σταθμό του υπέροχου οδοιπορικού που επιχειρήσαμε στην ευρύτερη περιοχή της ιταλικής Umbria: την ασύγκριτα όμορφη Ασίζη! 

Η ομίχλη των τελευταίων ημερών συνεχίζει να μας συντροφεύει, προσδίδοντας στους πράσινους λόφους και τις αχανείς κοιλάδες του τοπίου της Umbria έναν χαρακτήρα έντονα μυστηριακό που θυμίζει κάτι από Μεσαίωνα. Θυμίζει τα δάση που πολέμησε και ύστερα αποσύρθηκε από τα εγκόσμια ο σημαντικότερος Άγιος της Ιταλίας, ο Άγιος Φραγκίσκος. 

Ηλιοβασίλεμα πάνω από την πεδιάδα

Σιδηροδρομικός σταθμός Ασίζης

Το τρένο φτάνει στο σταθμό (αποτελεί από μόνος του έργο τέχνης!), κοντά στην Piazza Dante Alighieri και από εκεί χρειάζεται να πάρουμε ταξί γιατί η πόλη είναι χτισμένη πάνω στο λόφο και σε απόσταση περίπου 5 χιλιομέτρων από το σταθμό. Μετά από ένα γρήγορο εσπρεσσάκι ξεκινάμε την περιήγησή μας για να γνωρίσουμε την απίστευτα ατμοσφαιρική Assisi!

Περπατώντας στα γραφικά στενάκια, νιώθουμε σαν να έχουμε ταξιδέψει στο χρόνο. Η μαγεία και ο ρομαντισμός είναι δύο έννοιες που υπάρχουν διάχυτες σε κάθε γωνιά αυτής της πόλης. Παρόλο που δεν την επισκέφθηκα με το ταίρι μου, αναμφισβήτητα αποτελεί ιδανικό προορισμό για τρυφερά weekends με το άλλο μας μισό. Στους δρόμους και στα αξιοθέατα δεν συναντάμε πολλούς τουρίστες. Είναι άλλωστε καταχείμωνο και ελάχιστοι επισκέπτες φτάνουν αυτή την εποχή εδώ. Η μεγαλύτερη τουριστική κίνηση παρατηρείται κατά τις μέρες γύρω από τη γιορτή του Αγ. Φραγκίσκου. 

Διατηρητέα κτήρια με ανθισμένα παράθυρα

Παρά το συνωστισμό και τις ορδές των τουριστών που κατακλύζουν εκείνες τις μέρες την πόλη, είναι μια εμπειρία που αξίζει να ζήσει κανείς μιας και πρόκειται για μια από τις σημαντικότερες γιορτές της χώρας. Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης δεν είναι μόνο πολιούχος της γενέτειρας πόλης του αλλά και πολιούχος Άγιος ολόκληρης της Ιταλίας, μαζί με την Αγία Αικατερίνη της Σιένα. 

Πριν φτάσουμε όμως να μιλήσουμε για εκείνον, ας πούμε πρώτα δύο λόγια για την πόλη…  

Λίγα λόγια για την Ιστορία…   

Οικόσημο της Ασίζης

Η Ασίζη βρίσκεται στην Κεντρική Ιταλία και ανήκει στο Νομό της Umbria. Είναι χτισμένη στη δυτική πλευρά ενός βουνού, γνωστού ως Monte Subasio και θεωρείται μία από τις ιερότερες πόλεις της Ιταλίας με έντονο τον μυστικιστικό χαρακτήρα και το θρησκευτικό συναίσθημα μιας και αποτελεί γενέτειρα πολλών Αγίων των Καθολικών. Ξεκινώντας από τον σημαντικότερο που είναι ο San Francesco, ιδρυτής του Τάγματος των Φραγκισκανών μοναχών το 1208, αριθμούμε στη συνέχεια την Santa Chiara (επίσης ιδρύτρια ενός γυναικείου θρησκευτικού Τάγματος με την ονομασία Πτωχές Κλάρες), την Sant’ Agnese d’ Assisi, τους Αγίους Rufino, Vitale, Silvestro και φτάνουμε στον νεότερο ανακηρυχθέντα Άγιο του 19^ου αιώνα, τον San Gabriele di Madonna Addolorata! 

Η περιοχή της Ασίζης φαίνεται να πρωτοκατοικήθηκε γύρω στο 1000 π.Χ. από περιπλανώμενα φύλα Ούμβριων που σχημάτισαν μικρούς οχυρωμένους οικισμούς. Κατόπιν πέρασε στα χέρια των Ετρούσκων ενώ στη συνέχεια καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους. Η εποχή της κυριαρχίας των τελευταίων έχει αφήσει έντονα τα σημάδια της μέχρι σήμερα καθώς από τότε σώζονται τα τείχη της πόλης, το forum (σημερινή Piazza del Comune), ένα θέατρο και ένα αμφιθέατρο, μια ρωμαϊκή βίλα με καλοδιατηρημένες τοιχογραφίες και ψηφιδωτά, εφάμιλλης αξίας με αυτά που βρέθηκαν στην Πομπηία καθώς και ο Ναός της Αθηνάς που σήμερα έχει μετατραπεί σε καθολική εκκλησία. 

Το 238 μ.Χ. η Ασίζη μυείται στο Χριστιανισμό μέσω του Επισκόπου Rufino που έγινε μάρτυρας και τα οστά του, σύμφωνα με την παράδοση, φυλάσσονται στον Καθεδρικό Ναό του San Rufino. Στη διάρκεια της Ιστορίας άλλαξε πολλούς κατακτητές περνώντας διαδοχικά από τους Λομβαρδούς στους Οστρογότθους και γνωρίζοντας την κατάκτηση από τη γειτονική Perugia, το Urbino και το Milano των γνωστών πολιτικών οικογενειών Visconti και Sforza μέχρι να περιέλθει στη δικαιοδοσία της παπικής εξουσίας. Το 1348 επλήγει από την πανούκλα ενώ πρόκειται για μια αρκετά σεισμογενή περιοχή με έντονη δραστηριότητα. Ο τελευταίος καταστροφικός σεισμός σημειώθηκε το 1997 και προκάλεσε μεγάλες ζημιές σε ιστορικά μνημεία, ακόμα και στη Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου που χρειάστηκε να παραμείνει κλειστή στο κοινό για δύο χρόνια προκειμένου να αποκατασταθούν πλήρως οι ζημιές. Από το 2000 η πόλη ανακηρύχθηκε ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.  

Τα top-5 αξιοθέατα στην Assisi…

1. Rocca Minore και Rocca Maggiore

Στο βάθος, άποψη του Κάστρου

Το πρώτο πράγμα που παρατηρεί κανείς ερχόμενος στην Ασίζη είναι τα πολύ καλά διατηρημένα τείχη της και η πελώρια πύλη εισόδου σε αυτήν. Η πόλη επίσης διαθέτει δύο ενδιαφέροντα κάστρα. Το Castello Minore ή αλλιώς Rocca Minore (Μικρό Κάστρο) χτίστηκε κατά τη ρωμαϊκή εποχή και διατηρούνται μέχρι σήμερα οι τρεις πύργοι του και ένα μικρό μέρος από το αρχικό οικοδόμημα. Το Castello Maggiore ή αλλιώς Rocca Maggiore (Μεγάλο Κάστρο) είναι μεσαιωνικό, ξεκίνησε να οικοδομείται στην κορυφή του λόφου που δεσπόζει πάνω από την πόλη υπό την επίβλεψη του παπικού απεσταλμένου Καρδινάλιου Gil de Albornoz και ολοκληρώθηκε από τον Πάπα Πίο II και αργότερα από τον Πάπα Παύλο III.    

2. Η Chiesa di Santa Chiara

Σε κεντρικό σημείο της πόλης βρίσκεται ο μεσαιωνικός Ναός της Santa Chiara. Αρχικά τον μπερδέψαμε με τη Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου και δαπανήσαμε αρκετό χρόνο νομίζοντας ότι βρισκόμασταν ήδη εκεί που θέλαμε εξ αρχής να πάμε, με αποτέλεσμα όταν πραγματικά φτάσαμε μέχρι τον Ναό του Αγίου Φραγκίσκου, να προλάβουμε οριακά να μπούμε λίγο πριν κλείσει! 

Chiesa di Santa Chiara

Ωστόσο η Chiesa di Santa Chiara αποτελεί από μόνη της ένα πολύ ενδιαφέρον αξιοθέατο της πόλης που αξίζει την προσοχή μας. Καταρχήν η  ίδια η πλατεία έξω από την εκκλησία είναι ένα υπέροχο «μπαλκόνι» με απίστευτη θέα! Η Ασίζη, όπως και πολλές άλλες πόλεις της Umbria, είναι χτισμένη πάνω σε λόφο γι’ αυτό και αρκετά σημεία της μας χαρίζουν τη δυνατότητα να απολαύσουμε πανοραμική θέα σε αχανείς καταπράσινες εκτάσεις και πεδιάδες που ξετυλίγονται κυριολεκτικά κάτω από τα πόδια μας! Το κέντρο της πλατείας, που λειτουργεί κατά κάποιον τρόπο σαν προαύλιο του Ναού, είναι διακοσμημένο με ένα συμπαθητικό σιντριβάνι. 

Λεπτομέρεια από το σιντριβάνι

Ας περάσουμε όμως στο κτήριο του Ναού… Η εξωτερική όψη του οικοδομήματος, που είναι κατασκευασμένο από τοπική πέτρα ροζ και λευκού χρώματος, φέρει χαρακτηριστικά του γοτθικού ρυθμού, πλευρική σειρά από αντηρίδες, ρόδακα στην πρόσοψη και πύλη εισόδου με στρογγυλή αψίδα και δύο διακοσμητικά λιοντάρια. Το εσωτερικό είναι απλό, γοτθικής τεχνοτροπίας και περιλαμβάνει την Κρύπτη με τα οστά της Αγίας, τοιχογραφίες του 13^ου αιώνα και ένα παρεκκλήσι αφιερωμένο στην Αγία Αγνή. Σε ειδικό σημείο φυλάσσονται ιερά λείψανα, πολύτιμα κειμήλια και προσωπικά αντικείμενα της Santa Chiara, της Αγίας Αγνής αλλά και του Αγίου Φραγκίσκου. Ο Ναός ξεκίνησε να χτίζεται μετά το θάνατο της Santa Chiara, μεταξύ 1257 και 1265, πάνω στα ερείπια παλαιότερης εκκλησίας αφιερωμένης στον Άγιο Γεώργιο. Είναι δηλαδή αρκετά σύγχρονος με τη Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου, του οποίου τα λείψανα είχαν αρχικά τοποθετηθεί εδώ μέχρι να ολοκληρωθούν οι εργασίες ανοικοδόμησης της Βασιλικής του. Η Κρύπτη είναι αρκετά μεταγενέστερη καθώς έγινε μόλις το 1850. Μια γλυκύτατη καθολική μοναχή είχε την ευγενή καλοσύνη να μας κατατοπίσει αρκετά γύρω από την ιστορία του Ναού και να μας χαρίσει εικονίτσες της Santa Chiara. Την ευχαριστούμε θερμά για την καλοσύνη και την ευγένειά της… 

Άποψη της πόλης από την πλατεία της εκκλησίας της Santa Chiara

3. Η Piazza del Comune και η Santa Maria Sopra Minerva

Santa Maria sopra Minerva

Η κεντρική πλατεία είναι η Piazza del Comune, το απόλυτο κέντρο της κοινωνικοπολιτικής και πολιτιστικής ζωής της πόλης. Βρίσκεται στο σημείο που κάποτε βρισκόταν η αρχαία ρωμαϊκή αγορά (foro romano) και περιβάλλεται από μια σειρά σημαντικών κτηρίων όπως είναι το Palazzo del Capitano del Popolo του 13^ου αιώνα και το Palazzo dei Priori. Πρόκειται για μια κουκλίστικη και γραφική πλατεία που κρύβει μερικά μικρά μαγαζάκια για να απολαύσει κανείς στα γρήγορα ένα ιταλικό καφεδάκι. Στη νότια πλευρά της δεσπόζει ένα σιντριβάνι του 16^ου αιώνα με τρία μαρμάρινα λιοντάρια. Το πιο εντυπωσιακό οικοδόμημα πάνω στην πλατεία όμως είναι η εκκλησία της Santa Maria Sopra Minerva. Η ονομασία της σημαίνει «Παναγία πάνω από την Αθηνά» και πρόκειται για έναν αρχαίο ρωμαϊκό ναό που ανεγέρθηκε περί το 30 π.Χ. και ονομαζόταν Tempio di Minerva προς τιμήν της θεάς Minerva (Αθηνά) και του Ηρακλή και που τον 16^ο αιώνα μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία αφιερωμένη στην Παναγία. 

Προτού φτάσει όμως να γίνει εκκλησία της Παναγίας, αφιερώθηκε κατά το Μεσαίωνα στον San Donato και αργότερα υποβαθμίστηκε για να καταλήξει τελικά να στεγάσει δημόσια γραφεία έως και φυλακές! Ήταν ο Πάπας Παύλος III αυτός που το 1539 αποφάσισε να μετατρέψει το εσωτερικό σε καθολικό Ναό και να τον αφιερώσει στην Παναγία. Εξωτερικά, η αρχαιοελληνική πρόσοψη φέρει στοά και μια εντυπωσιακή κιονοστοιχία από κίονες κορινθιακού ρυθμού ενώ κατά τον 17^ο αιώνα το κτήριο ανακαινίστηκε σε στυλ μπαρόκ. Ο πλαϊνός Torre del Popolo (Πύργος του Λαού) λειτουργεί ως καμπαναριό.    

4. Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης και η Basilica di San Francesco    

Basilica di San Francesco

Το 1955 ο Νίκος Καζαντζάκης, δύο χρόνια πριν πεθάνει, γράφει το βιβλίο «Ο φτωχούλης του Θεού». Πηγή έμπνευσής του αποτελεί ένας από τους σημαντικότερους Ιταλούς Αγίους, ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασίζης. Το παράδοξο είναι πως και ο ίδιος ο Φραγκίσκος γράφει το σημαντικότερο έργο του «Cantico delle Creature» ή «Cantico di Frate Sole» (Ύμνος στη Δημιουργία ή Ύμνος προς τον Αδελφό Ήλιο) ακριβώς δύο χρόνια πριν φύγει από τη ζωή. Η ιστορία του πολύ αγαπητού αυτού Αγίου μας γυρίζει πίσω στον 11^ο αιώνα… Ο νεαρός τότε Giovanni di Bernardone, γόνος ενός εύπορου εμπόρου, λαμβάνει μέρος στη διαμάχη μεταξύ των Γιβελίνων της Ασίζης και των Γουέλφων της Περούτζια. Στη μάχη της Ponte San Giovanni πιάνεται αιχμάλωτος και κατά τη διάρκεια της φυλάκισής του αρχίζουν να διαμορφώνονται μέσα του οι ιδέες που θα καθόριζαν τη μετέπειτα ζωή του. Δύο όνειρα που είδε στάθηκαν η αφορμή για να αφιερωθεί στο φιλανθρωπικό έργο και στο Θεό. Σπατάλησε μεγάλο μέρος της πατρικής του περιουσίας για να φροντίσει φτωχούς και λεπρούς, πήρε όλα του τα υπάρχοντα και πήγε να μείνει στο παρεκκλήσι του San Damiano και κυκλοφορούσε ντυμένος με έναν απλό χιτώνα που έδενε στη μέση με ένα σχοινί (την ενδυμασία αυτή έχουν μέχρι και σήμερα οι Φραγκισκανοί μοναχοί). Τα γεγονότα αυτά προκάλεσαν την κοινή γνώμη και εξόργισαν τον πατέρα του, ο οποίος δε δίστασε να τον πάει μέχρι το δικαστήριο! 

Άποψη του σημερινού Μοναστηριού των Φραγκισκανών

Εκείνος απαρνήθηκε το όνομά του, μετονομάστηκε σε Φραγκίσκο και έβγαλε ακόμα και το ράσο του, παραμένοντας γυμνός μπροστά σε όλους, προκειμένου να δείξει συμβολικά ότι έδινε όλα όσα είχε για να ξεπληρώσει το χρέος στον πατέρα του. Οι συντοπίτες του τον πέρασαν για τρελό, ο ίδιος όμως συνέχισε το έργο του. Κήρυττε την αξία της πενίας, την ισότητα, την ειρήνη, την αγάπη για όλα τα δημιουργήματα του Θεού, τόσο τα έμψυχα όσο και τα άψυχα, παρακινούσε στη φιλανθρωπία και την περιφρόνηση του πλούτου και καταδίκαζε το χρήμα και τη χλιδή που διέφθειρε την ψυχή των κληρικών και των ευγενών. Κάποια στιγμή βρέθηκαν 12 άνθρωποι που τον ακολούθησαν, απαρνήθηκαν την άνετη ζωή και έγιναν μαθητές του. Μαζί έφτασαν μέχρι τη Ρώμη όπου η επιμονή και το σθένος του Φραγκίσκου έπεισαν τον Πάπα να τους χειροτονήσει και κάπως έτσι δημιουργήθηκε το Τάγμα των Fratres Minores (των Ελασσόνων Αδελφών) που ζούσαν ένα είδος κοινοβιακής ζωής έξω από την πόλη, σε καλύβες που έφτιαξαν οι ίδιοι από κλαδιά. Ο κανόνας του Τάγματος ήταν εξαιρετικά αυστηρός και προϋπέθετε την πενία, την αγαμία, τη νηστεία και την προσευχή. Η γνωριμία του με την 18χρονη τότε Chiara (που μετέπειτα ανακηρύχθηκε και αυτή Αγία) οδήγησε στην ίδρυση του αντίστοιχου γυναικείου Τάγματος Φραγκισκανών που έχτισε μοναστήρι στο παρεκκλήσι του San Damiano. Οι κακουχίες της ασκητικής ζωής, η ελονοσία και η σταδιακή απώλεια της όρασής του οδήγησαν τελικά τον Φραγκίσκο στο θάνατο σε ηλικία μόλις 45 ετών. Δύο χρόνια μετά η Εκκλησία τον ανακηρύσσει Άγιο (η μνήμη του τιμάται στις 4 Οκτωβρίου) και χτίζει προς τιμήν του τη Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου. Πρόκειται για μια εντυπωσιακή Βασιλική που περιλαμβάνει το Sacro Convento, δηλαδή το Μοναστήρι των Φραγκισκανών, την Άνω Εκκλησία και την Κάτω Εκκλησία (Basilica Superiore και Basilica Inferiore). 

Κιονοστοιχία της Basilica Inferiore

Οι διαδικασίες ανέγερσης ξεκίνησαν το 1228 και ολοκληρώθηκαν το 1253. Στο εσωτερικό κυριαρχεί μια ατμόσφαιρα άκρως γαλήνια και κατανυκτική ενώ εξαιρετικές είναι οι τοιχογραφίες που ανήκουν σε γνωστούς ζωγράφους της Σχολής της Umbria. Στην Άνω Εκκλησία, οι τοιχογραφίες αποδίδονταν για χρόνια στον Giotto αλλά πλέον θεωρείται πιο πιθανό να ανήκουν σε καλλιτέχνες του κύκλου του Pietro Cavallini από τη Ρώμη και είναι εμπνευσμένες από τη ζωή του Αγίου Φραγκίσκου. Γεγονότα-σταθμοί της ζωής του υπήρξαν το ανεπανάληπτο «κήρυγμα στα πουλιά» που φαίνεται να έκανε ο φυσιολάτρης Άγιος συγκεντρώνοντας γύρω του πλήθος από σπουργίτια, η απομόνωσή του στην Isola Maggiore της Λίμνης Trasimeno για 40 μέρες προσευχής κατά τις οποίες λέγεται ότι έπινε μόνο νερό και έφαγε μόλις ένα καρβέλι ψωμί καθώς και η αποτύπωση στο κορμί του των στιγμάτων του Χριστού. Για την ακρίβεια, η περίπτωση του Φραγκίσκου ήταν η πρώτη καταγεγραμμένη περίπτωση εμφάνισης στιγμάτων στην ιστορία της Εκκλησίας και του συνέβη ανήμερα 14 Σεπτεμβρίου μετά από ένα όραμα που είχε με τον Εσταυρωμένο Χριστό. 

Χριστουγεννιάτικη φάτνη, Βασιλική Αγ. Φραγκίσκου

Η Κάτω Εκκλησία φέρει μια σειρά από τοιχογραφίες που αναφέρονται στη ζωή του Χριστού. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν η «Madonna dei tramonti» (Παναγία των ηλιοβασιλεμάτων) του Pietro Lorenzetti, η Σταύρωση, η Αποκαθήλωση και ο Ενταφιασμός του Χριστού, έργα του ιδίου καλλιτέχνη καθώς και οι τοιχογραφίες του Giotto, του Cimabue και του Simone Martini που επιδεικνύουν έναν εξαιρετικό ρεαλισμό με τη χρήση λαμπερών χρωμάτων και μαρτυρούν επιρροές από Giotto. Στην Κρύπτη της Βασιλικής φυλάσσεται το σκήνωμα του San Francesco. Δώστε προσοχή στις ώρες λειτουργίας (ειδικά το χειμώνα που κλείνει νωρίς) γιατί εμείς φτάσαμε ακριβώς την ώρα που έκλεινε και δεν κατορθώσαμε να κατέβουμε στην Κρύπτη. Χάρη σε έναν ευγενέστατο μοναχό που κατάλαβε ότι είχαμε ταξιδέψει από μακριά και μας επέτρεψε να τρυπώσουμε στα γρήγορα, μπορέσαμε τουλάχιστον να επισκεφθούμε την Βασιλική. Κάτι είναι κι αυτό και τον ευχαριστούμε και αυτόν θερμά…   

5. Οι Εκκλησίες

Μπορεί η Basilica di San Francesco να μονοπωλεί το ενδιαφέρον, δεν είναι ωστόσο το μοναδικό αξιοθέατο στην Ασίζη. Με λίγο περπάτημα μπορούμε να ανακαλύψουμε μια σειρά από υπέροχες παλαιές εκκλησίες, όπως είναι: η Santa Maria Maggiore (η παλαιότερη σωζόμενη εκκλησία της Ασίζης), ο ρωμανικός Καθεδρικός Ναός του San Rufino μέρος του οποίου είναι χτισμένο σε μια ρωμαϊκή κιστέρνα, η Βασιλική της Santa Maria degli Angeli (Μαρία των Αγγέλων) του 16^ου αιώνα, η Chiesa di Santo Stefano, η Chiesa di San Pietro που έχτισαν οι Βενεδικτίνοι τον 10^ο αιώνα και ξαναχτίστηκε τον 13^ο, το μικρό μοναστήρι Eremo delle Carceri που χτίστηκε στο φαράγγι έξω από την πόλη, στο σημείο όπου ο Φραγκίσκος έκανε το κήρυγμα στα πουλιά, η εκκλησία του San Damiano και η Chiesa Nuova (Νέα Εκκλησία) που είναι χτισμένη στο σημείο που πιθανολογείται ότι βρισκόταν το πατρικό σπίτι του Φραγκίσκου.    

Μπαλκόνια με ανθισμένα λουλούδια

Γύρω από τη Βασιλική του Αγίου Φραγκίσκου βρίσκει κανείς μερικά άκρως συμπαθητικά μαγαζάκια με αναμνηστικά. Αξίζει να κάνουμε μια βόλτα σε αυτά γιατί κρύβουν πολύ ωραίες ιδέες για δώρα στους φίλους μας και διακοσμητικά για το σπίτι μας. 

Η Assisi ωστόσο δεν είναι ένας προορισμός αμιγώς θρησκευτικός. Αξίζει να την επισκεφθεί κανείς ακόμα κι αν δεν ασπάζεται τη θρησκεία, ακόμα κι αν είναι παντελώς αδιάφορος απέναντι στην Τέχνη και τις εκκλησίες. Ένας ρομαντικός περίπατος στα γραφικά στενάκια της μας ταξιδεύει πίσω στον Μεσαίωνα και την Αναγέννηση και αυτό είναι σίγουρα μια εμπειρία που δεν μπορεί να αφήσει κανέναν ασυγκίνητο. 

Βόλτες στα γραφικά στενάκια της Ασίζης...

Περπατήστε λοιπόν, ακολουθήστε τα πέτρινα δρομάκια, αφήστε το βλέμμα σας να περιπλανηθεί σε μπαλκονάκια με ανθισμένα πολύχρωμα λουλούδια, σε γραφικές πλατείες και σε αχανείς πεδιάδες που απλώνονται κάτω από το λόφο και τέλος αφεθείτε στη μαγεία ενός υπέροχου ηλιοβασιλέματος. Και κάπου εκεί ίσως οι δρόμοι σας συναντηθούν με τους δρόμους του Φραγκίσκου, του «φτωχούλη του Θεού», που αγάπησε τόσο αυτόν τον τόπο και ύμνησε όσο κανείς τη φύση και τα δημιουργήματά της...