Φόρος τιμής στο Μαυσωλείο του Che στην Santa Clara

Ο Πανάγιος Τάφος στα Ιεροσόλυμα και η βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη αποτελούν κορυφαία προσκυνήματα για τους Χριστιανούς. Η Μέκκα είναι το βασικό προσκύνημα των Μουσουλμάνων. Για τους απανταχού ονειροπόλους επαναστάτες, ανεξαρτήτως θρησκείας, υπάρχει η Santa Clara! Γιατί στη Santa Clara βρίσκεται το Μαυσωλείο του Che Guevara, του πιο δημοφιλούς επαναστάτη όλων των εποχών… 

Ο χώρος μπροστά από το Μαυσωλείο

Η κεντρική Κούβα εκτείνεται από το Matanzas στα δυτικά έως το Camagüey στα ανατολικά. Κατά τον 17^ο και 18^ο αιώνα ιδρύθηκαν στο δυτικό κομμάτι χωριά και ενορίες από ανθρώπους που δραστηριοποιούνταν στον τομέα της καλλιέργειας καπνού και ζαχαροκάλαμου. Το ανατολικό τμήμα κατοικήθηκε περισσότερο από τον 19^ο αιώνα και μετά. Οι πόλεις που γνώρισαν μεγαλύτερη ευημερία ήταν αυτές που βρίσκονταν πάνω σε οδικές αρτηρίες, καθώς αποτελούσαν σταθμούς για την αγορά αγροτικών προϊόντων. Η εκβιομηχάνιση ωφέλησε δύο μεγάλες πόλεις της ενδοχώρας, τη Santa Clara και το Camagüey, καθώς και λιμάνια όπως το Cienfuegos. 

Santa Clara

Η Santa Clara, πρωτεύουσα της επαρχίας Villa Clara, ιδρύθηκε στις 15 Ιουλίου 1689 από τους κατοίκους του San Juan de los Remedios, οι οποίοι κατευθύνθηκαν προς την ενδοχώρα για να προστατευτούν από τις επιθέσεις των πειρατών. Η πόλη δεν έχει να επιδείξει αρχιτεκτονικό πλούτο από την εποχή της αποικιοκρατίας, όπως το Trinidad, διαθέτει όμως πολλή ζωντάνια και νεανικό παλμό γιατί εδώ βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια της χώρας. Το ενδιαφέρον του επισκέπτη είναι περισσότερο ιστορικό, μιας και η Santa Clara έχει εγγραφεί στη συλλογική μνήμη των Κουβανών -αλλά και όλων όσων έρχονται εδώ- ως το μέρος όπου πραγματοποιήθηκε η τελευταία νικητήρια μάχη του επαναστατικού αγώνα, υπό την ηγεσία του Αργεντινού γιατρού Ernesto Che Guevara. 

Η τελευταία μάχη της Επανάστασης…   

Στις 31 Αυγούστου 1958 ο Che (παρατσούκλι που του έδωσαν οι σύντροφοί του γιατί χρησιμοποιούσε συνέχεια τη λέξη «che» που στην αργεντίνικη αργκό σημαίνει «φίλος», «αδερφός»), μαζί με τους 144 άντρες του, φεύγει από τη Sierra Maestra για Αβάνα. Μετά από 47 μέρες πορείας, υπό το καθεστώς πείνας και τον συνεχή κίνδυνο των τυφώνων και των στρατευμάτων του Μπατίστα, φτάνουν στην επαρχία Las Villas. Στις 15 Οκτωβρίου, η ομάδα του Che ενώνεται στο Escambray με τους αντάρτες του Camilo Cienfuegos, κόβοντας το νησί στα δύο. Μέσα Δεκέμβρη εξαπολύει επίθεση-αστραπή που οδηγεί στην απελευθέρωση αρκετών πόλεων και χωριών της κεντρικής Κούβας. Το τελευταίο εμπόδιο στο δρόμο τους για την Αβάνα παραμένει η Santa Clara, την οποία υπερασπίζονται 3.000 στρατιώτες του Μπατίστα. Η μάχη που διεξάγεται κρατά από τις 28 έως τις 31 Δεκεμβρίου και τελειώνει με νίκη των λεγόμενων «Barbudos», των «γενειοφόρων» δηλαδή Επαναστατών. Λίγες ώρες μετά την κατάληψη της Santa Clara, ο Batista θα εγκαταλείψει την Κούβα και θα διαφύγει στη Δομινικανή Δημοκρατία.       

Το τρένο του Batista… 

Ένα από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της περιοχής είναι το τρένο του Μπατίστα, που ανατίναξε ο Che… Το ημερολόγιο δείχνει 29 Δεκεμβρίου 1958. Ο Camilo Cienfuegos με τους άντρες του νικούν τις δυνάμεις του δικτάτορα στη Μάχη του Yaguajay, κοντά στη Santa Clara. Ταυτόχρονα, ο Che Guevara μαζί με 18 αντάρτες εντοπίζουν στο Fomento το θωρακισμένο τρένο ανεφοδιασμού που έστειλε προς ενίσχυση των δυνάμεών του ο Μπατίστα, γεμάτο με πολεμοφόδια και στρατιώτες. Χρησιμοποιώντας μια μπουλντόζα, οι επαναστάτες καταστρέφουν τις σιδηροδρομικές γραμμές, με αποτέλεσμα τον εκτροχιασμό της αμαξοστοιχίας. Η συμπλοκή κρατάει περίπου μιάμιση ώρα μέχρι που οι 400 στρατιώτες του εχθρού αποφασίζουν να παραδοθούν στον Che. Στις 31 Δεκεμβρίου, Guevara και Cienfuegos συναντιόνται, ενώνουν τις ομάδες τους και επιτίθενται στη Santa Clara. Η μάχη που ακολουθεί είναι λυσσαλέα και οι στρατιώτες του Μπατίστα, βλέποντας ότι δεν έχουν πλέον να περιμένουν βοήθεια από πουθενά, χάνουν το ηθικό τους και μέχρι το απόγευμα έχουν ήδη παραδοθεί. Τα τέσσερα από τα βαγόνια της αμαξοστοιχίας που ακινητοποίησε ο Che σώζονται μέχρι σήμερα και εκτίθενται κοντά στο σιδηρόδρομο δυτικά του Πάρκου Leoncio Vidal. Το ένα από αυτά έχει μετατραπεί σε μουσείο.

Το Μαυσωλείο του Che…

Το λιτό μνημείο του Che Guevara

Ο Che έζησε στην Κούβα μετά την Επανάσταση και διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στην κυβέρνηση Castro. Υπήρξε ο μοναδικός άνθρωπος που δεν γεννήθηκε στην Κούβα αλλά του δόθηκε η κουβανική υπηκοότητα τιμής ένεκεν για την προσφορά του στον Αγώνα. Παρόλα αυτά, ο Che δεν πέθανε στην Κούβα που τόσο αγάπησε. Πάντα πιστός στην επαναστατική φλόγα που έκαιγε μέσα του, το 1965 παραιτείται με μια επιστολή από όλα τα αξιώματά του καθώς και από την κουβανική υπηκοότητα και αναχωρεί μυστικά για την Αφρική. Η δράση του τον φέρνει ένα χρόνο μετά στη Βολιβία, ακολουθώντας το μεγαλόπνοο σχέδιο της δημιουργίας αντάρτικης εστίας, με προοπτική τον ανταρτοπόλεμο σε παναμερικανική κλίμακα. Η παρουσία του στα βουνά γίνεται αντιληπτή και έτσι στις 8 Οκτωβρίου 1967, κατόπιν συμπλοκής με το στρατό, τραυματίζεται και συλλαμβάνεται στο φαράγγι του Γιούρο. Τόσο φόβο προκαλούσε η παρουσία του και μόνο, ώστε εκτελείται την επόμενη μέρα, με συνοπτικές διαδικασίες, κατόπιν διαταγής της βολιβιανής χούντας. Το 1997, 30 ολόκληρα χρόνια μετά το θάνατό του, η σορός του μεταφέρθηκε από τη Βολιβία και έφτασε στην Κούβα μέσα σε κλίμα έντονης συγκίνησης. Τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα στις 12 Ιουλίου στην Αβάνα και κατόπιν μεταφέρθηκε στη Santa Clara, την πόλη που συνδέθηκε άρρηκτα με το όνομά του και τοποθετήθηκε σε μαρμάρινο μαυσωλείο, πλάι στις σορούς των συμπολεμιστών του. 

Ο Che περιτριγυρισμένος από τους συμπολεμιστές του

Ομολογώ ότι η συγκίνησή μου ήταν τεράστια όταν πέρασα στη λιτή αίθουσα, τη μισοφωτισμένη. Από την εφηβεία μου ακόμα, ο Che υπήρξε για μένα κάτι παραπάνω από άνθρωπος, ένα διαχρονικό σύμβολο χωρίς εποχή. Το να επισκεφθώ τον τάφο του ήταν κάτι που δεν περίμενα ποτέ να συμβεί και η ταραχή που ένιωσα ήταν διαφορετική από κάθε άλλη συγκίνηση που έχω βιώσει στα ταξίδια μου.

Ο βωμός της αιώνιας φλόγας

Πλάι στο μνημείο του καίει η αιώνια φλόγα, σύμβολο του δίκαιου αγώνα που δεν τελειώνει ποτέ όσο υπάρχει ζωή στον κόσμο. Σε μια άλλη αίθουσα του Μαυσωλείου, βρίσκεται ένα μουσείο αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του, φιλοξενώντας εκθέματα όπως προσωπικά αντικείμενα, ρούχα και όπλα, έγγραφα, ημερολόγια και αρκετό φωτογραφικό υλικό. Ξεχωρίζουν οι φωτογραφίες του Che από τα τελευταία χρόνια της ζωής του, όταν έφτασε στη Βολιβία μεταμφιεσμένος και με το ψευδώνυμο Adolfo Mena González, παριστάνοντας έναν υπεράνω πάσης υποψίας επιχειρηματία. Στο εξωτερικό του μνημείου ξεχωρίζει το πελώριο άγαλμα του Che, φιλοτεχνημένο από τον καλλιτέχνη José Delarra, το οποίο τοποθετήθηκε στο συγκεκριμένο σημείο το 1987, με αφορμή την επέτειο των 20 χρόνων από το θάνατό του. Το μπρούτζινο άγαλμα χρηματοδοτήθηκε από τους κατοίκους της επαρχίας Villa Clara και απεικονίζει τον Comandante με δεμένο το χέρι, ως αναφορά στη μάχη της Santa Clara κατά την οποία το είχε σπάσει. Η επιγραφή πάνω στο βάθρο του αγάλματος είναι το γνωστό ρητό του Che «Hasta la Victoria siempre» (Πάντα προς τη νίκη) ενώ το ανάγλυφο εικονίζει τις μάχες του αλλά και το τελευταίο γράμμα προς τον Castro, πριν φύγει για πάντα από την Κούβα.

Το μνημείο με το μπρούτζινο άγαλμα του Jose Delarra

Κουζίνα

La Concha

Σε κοντινή απόσταση από το Μαυσωλείο του Che, επισκεφθήκαμε το εστιατόριο «La Concha», που θα πει «κοχύλι» όπως δείχνει και το λογότυπο του μαγαζιού. 

"La Concha", εσωτερικό

Εξωτερικά, δεν το πιάνει και πολύ το μάτι για εστιατόριο ενώ εσωτερικά ο χώρος είναι λιτός και μάλλον παλιομοδίτικος. Μην ξεχνάμε, ωστόσο, ότι βρισκόμαστε στην ενδοχώρα του νησιού και αρκετά μακριά από τα πολύ τουριστικά μέρη, όπως το Varadero ή η πρωτεύουσα Αβάνα. Παρά τα όχι και τόσο κολακευτικά σχόλια που είχα ακούσει για το μαγαζί, σχετικά με βρώμικες τουαλέτες κτλ., εν τέλει διαπίστωσα ότι δεν ήταν και τόσο κακή επιλογή όσο φοβόμουν, τουλάχιστον από άποψη κουζίνας. Ο κατάλογος δεν διαθέτει μεγάλη ποικιλία και οι περισσότεροι έρχονται για μια γρήγορη πίτσα. Εγώ προτίμησα να δοκιμάσω το τοπικό παραδοσιακό πιάτο της Santa Clara που -παρά την αποθαρρυντική ονομασία του- είναι πολύ νόστιμο, αν και λίγο τσιμπημένο στην τιμή (γύρω στα 10 €, αν θυμάμαι καλά), μιλώντας πάντα με δεδομένα Κούβας. Το πιάτο αποτελείται από μοσχάρι συνοδευόμενο από ρύζι, λαχανικά και αβοκάντο ενώ η ονομασία του είναι «ropa vieja» που θα πει… «βρώμικο ή παλιό ρούχο» και αυτό φυσικά δεν έχει να κάνει με την ποιότητα του φαγητού αλλά μάλλον με το γεγονός ότι το μοσχάρι μπαίνει στο πιάτο όχι σε κομμάτι αλλά «μαδημένο» έτσι ώστε οι ίνες του κρέατος να θυμίζουν τα ξέφτια ενός ρούχου! 

"Ropa vieja"

- Να θυμάστε ότι στο εσωτερικό του Μαυσωλείου του Che απαγορεύεται η λήψη φωτογραφιών. Όσες φωτογραφίες έχω παραθέσει στο παρόν άρθρο από τον εσωτερικό χώρο του μνημείου, έχουν αντληθεί από το Διαδίκτυο.