Figueres: Η γενέτειρα του Salvador Dali με το πιο σουρεαλιστικό Μουσείο!

Η σουρεαλιστική εξωτερική όψη του Teatre-Museu Dali

Η Figueres είναι μια μικρή πόλη της Καταλονίας, περί τα 129 χλμ. από τη Βαρκελώνη και κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία, πασίγνωστη ως η γενέτειρα ενός από τους σπουδαιότερους σύγχρονους ζωγράφους, του Salvador Dali. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού μου στη Βαρκελώνη αποφάσισα να αφιερώσω μία μέρα για να επισκεφθώ τη γραφική Girona αλλά και τη μικρότερη Figueres. Η διαδρομή από την πρωτεύουσα της Καταλονίας μέχρι τη Girona διήρκεσε περίπου μία ώρα και δέκα λεπτά, ενώ από εκεί η Φιγκέρες απέχει μόλις ένα εικοσάλεπτο με το αυτοκίνητο. Η πόλη βρίσκεται σχετικά κοντά σε θάλασσα καθώς απέχει περίπου 12 χλμ. από τον Golf de Roses (τον Κόλπο των Τριαντάφυλλων).

Η Καθολική εκκλησία του San Pedro

Στη Φιγκέρες βρίσκουμε τέσσερα μουσεία: το Μουσείο του Emporda το οποίο φιλοξενεί εκθέματα που αφορούν την τοπική ιστορία, την αρχαιολογία και τη ζωγραφική από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα, καλύπτοντας την περίοδο του Ρομαντισμού, τις διάφορες Πρωτοπορίες, την αφηρημένη αλλά και τη σύγχρονη Τέχνη, το Μουσείο Βιοτεχνίας, το Καταλανικό Μουσείο Παιχνιδιών και το διασημότερο όλων, το Teatre-Museu Dali (δηλαδή το Θέατρο-Μουσείο Νταλί). Στα σημαντικά αξιοθέατα της περιοχής συγκαταλέγεται επίσης το Κάστρο του Αγίου Φερδινάνδου και η Καθολική εκκλησία του Αγίου Πέτρου που βρίσκεται απέναντι από την είσοδο του Μουσείου Νταλί. Ο Ναός αυτός, με τις τοξωτές οροφές και τη λιτή όψη, αποτελεί δείγμα της γοτθικής αρχιτεκτονικής και εδώ βαπτίστηκε ο Νταλί.  

Η ιστορία του κτηρίου που στεγάζει το μουσείο Dali  

Ο Σαλβαδόρ Νταλί γεννήθηκε το 1904 σε ένα διώροφο κτήριο στην πόλη Figueres. Στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το μουσείο, υπήρχε τότε ένα άλλο κτήριο που στέγαζε το Θέατρο της πόλης. Μάλιστα εκεί ο Νταλί είχε κάνει και την πρώτη Έκθεση Ζωγραφικής του. Το κτήριο αυτό καταστράφηκε ολοσχερώς το 1939, δηλαδή την περίοδο του Ισπανικού Εμφυλίου, από πυρκαγιά και παρέμεινε ερειπωμένο μέχρι το 1961. Τότε ο Νταλί το αγόρασε και μαζί με τον Δήμαρχο της πόλης ανοικοδόμησαν ένα νέο κτήριο προορισμένο να γίνει μουσείο. 

Η κεντρική είσοδος του Μουσείου με τα εκκεντρικά αγάλματα

Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν το 1974 και την ίδια χρονιά το Θέατρο-Μουσείο Νταλί εγκαινιάστηκε και άνοιξε τις πόρτες του στο φιλότεχνο κοινό. Η ιδιαιτέρως εκκεντρική φύση και η αμφιλεγόμενη προσωπικότητα του καλλιτέχνη φαίνεται να αντικατοπτρίζονται ακόμα και στην εξωτερική όψη του μουσείου, που όμοιό του σίγουρα δεν έχουμε ξανασυναντήσει πουθενά! Πρόκειται για ένα εντυπωσιακό κτήριο με έναν μεγάλο κόκκινο τοίχο πάνω στον οποίο είναι τοποθετημένα τεράστια… αυγά και γλυπτά με γυναικείες φιγούρες. Η κεντρική είσοδος στην πλατεία Gala I Salvador Dali φιλοξενεί παράξενα γλυπτά, ιδιαιτέρως προχωρημένα για την εποχή τους αν αναλογιστεί κανείς ότι μιλάμε για την περίοδο της δικτατορίας του Φράνκο, που γίνονται ακόμη πιο προκλητικά αν αναλογιστούμε ότι είναι στημένα απέναντι ακριβώς από έναν τόπο λατρείας του αυστηρού καθολικισμού, όπως είναι η εκκλησία του San Pedro. 

Ο Salvador Dali και το έργο του

Salvador Dali

Στο εσωτερικό του Μουσείου φιλοξενείται μια από τις μεγαλύτερες συλλογές του έργου του Dali. Ολόκληρο το εγχείρημα του μουσείου παραπέμπει σε ένα είδος πολιτισμικής «διαθήκης» και μέγιστης πράξης αυτοπροβολής ενός καλλιτέχνη που μοιάζει εξαιρετικά ευαισθητοποιημένος με το ζήτημα της υστεροφημίας του. Πέρα από γκαλερί Τέχνης, ο χώρος αποτελεί έργο ζωής του καλλιτέχνη αλλά και μαυσωλείο του, καθώς ο ίδιος είναι θαμμένος σε μια ειδική κρύπτη μέσα στο μουσείο, κατόπιν δικής του επιθυμίας. 

Στο εσωτερικό του Μουσείου

Μια ματιά στα έργα του αρκεί για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος της ευφυΐας (ή/και της διαστροφής) του. Αναμφίβολα υπήρξε μία από τις πιο γόνιμες φαντασίες του 20ου αιώνα, ένας μεγαλοφυής και μεγαλομανής νάρκισσος. Ημίτρελος και φιλοχρήματος. Αντιφατικός, εκκεντρικός, ταλαντούχος και γεμάτος ψυχικά τραύματα. Μια πολυσχιδής προσωπικότητα που καταπιάστηκε το ίδιο επιτυχημένα με τη ζωγραφική, τη γλυπτική, τη χαρακτική, τον σχεδιασμό κοσμημάτων, τη φωτογραφία, τη συγγραφή και τη σκηνογραφία. Μελέτησε τον Freud και ανέπτυξε μια βαθιά φιλία με τον σκηνοθέτη Luis Buñuel που επισφραγίστηκε και καλλιτεχνικά το 1929 όταν συνεργάστηκαν στη δημιουργία του φιλμ «Un chien Andalou» (Ο Ανδαλουσιανός Σκύλος), που υπήρξε η ουσιαστικότερη προσπάθεια ένταξης του Σουρεαλισμού στο δημιουργικό πεδίο της Κινηματογραφικής αφήγησης. Η ενασχόληση ωστόσο του Dali με το χώρο του Κινηματογράφου δεν έμεινε μόνο εκεί. Το 1945 συνεργάζεται με τον μετρ του μυστηρίου, Alfred Hitchcock για την περίφημη σκηνή του ονείρου στην ταινία «Spellbound» (Νύχτα Αγωνίας). 

"Η Μεταμόρφωση του Νάρκισσου", 1937 

Στον τομέα της ζωγραφικής ο Dali φιλοτέχνησε μια ευρεία γκάμα έργων που καλύπτουν τις τεχνοτροπίες του Ιμπρεσιονισμού, του Φουτουρισμού, του Κυβισμού, αν και το όνομά του έχει συνδεθεί πρωτίστως με το κίνημα του Υπερρεαλισμού (σουρεαλισμός). Στην προσωπική του ζωή φαίνεται ότι ήταν ένας άνθρωπος βαθιά εμμονικός, γεμάτος σεξουαλικά απωθημένα και ταλανισμένος από παιδικά τραύματα και ανασφάλειες. Οι γονείς του τον θεώρησαν ως μετενσάρκωση του μεγαλύτερου αδερφού του που είχε πεθάνει λίγους μήνες πριν τη δική του γέννηση, γι’ αυτό του έδωσαν το ίδιο όνομα και προσπάθησαν να του εμφυσήσουν την ίδια ιδέα. Έχασε τη μητέρα του στην ηλικία των 16 ετών ενώ η σχέση του με τον πατέρα του παρέμεινε κάκιστη καθώς εκείνος ποτέ δεν αποδέχτηκε την ενασχόληση του γιου του με τον Σουρεαλισμό ούτε και τη μοιραία σχέση του με την Gala. Η Γκαλά υπήρξε η μοναδική σύντροφος της ζωής του Dali. Για χάρη του χώρισε από τον πρώτο σύζυγό της, τον ποιητή Paul Eluard, για να παντρευτεί δύο φορές μαζί του, με πολιτικό και αργότερα με θρησκευτικό γάμο. Υπήρξε αρκετά χρόνια μεγαλύτερή του και ο Dali απέκτησε μια σχεδόν εμμονική σχέση εξάρτησης μαζί της. Ήταν η σύντροφός του, η φίλη και η απόλυτη μούσα του. Συνήθιζε να τη ζωγραφίζει και να εκπληρώνει κάθε επιθυμία και φαντασίωσή της. 

"Η εμμονή της μνήμης", 1931

Στην Gala οφείλει το γεγονός ότι απέκτησε αυτοπεποίθηση ως καλλιτέχνης αλλά στην Gala οφείλεται επίσης και η υπέρμετρη φιλοδοξία του, η υπερβολική λατρεία για το χρήμα, η μεγαλομανία και ο ναρκισσισμός του. Παρόλα αυτά, η σχέση του με τη σύζυγο και μούσα του παραμένει αμφιλεγόμενη, ένα μεγάλο και σκοτεινό μυστήριο. Ο φίλος του ο Buñuel τον είχε χαρακτηρίσει ως μάλλον «ανέραστο» ενώ οι φήμες λένε ότι προτιμούσε να παρακολουθεί τις συχνές ερωτικές συνευρέσεις της Gala με αρκετά νεότερούς της άντρες δίχως ο ίδιος να συμμετέχει. Της είχε αγοράσει μάλιστα ένα κάστρο για να δέχεται εκεί τους εραστές της και σπαταλούσε υπέρογκα ποσά για να πραγματοποιεί κάθε της επιθυμία. 

"The Mae West Room"

Παρατηρώντας προσεκτικά κάποια από τα σκίτσα του που εκτίθενται στο μουσείο, είναι εύκολο να διαπιστώσουμε την εμμονή του να σκιτσάρει ανδρικές φιγούρες σχεδόν παραμορφωμένες και με αφύσικα εξογκωμένα πέη. Οι μελετητές του έργου του συμφωνούν ότι η εμμονή του να ζωγραφίζει υπερμεγέθη ανδρικά μόρια έρχεται να υποκαταστήσει μια δική του (ανατομική ίσως) δυσαρμονία η οποία φαίνεται να δικαιολογεί και τη συνακόλουθη μη ομαλή έκφραση της σεξουαλικότητας στη ζωή του. Εκτός από τα εν λόγω σκίτσα, στο μουσείο είχαμε τη δυνατότητα να δούμε γνωστούς και λιγότερο γνωστούς πίνακες του καλλιτέχνη, γλυπτά, χρυσά κοσμήματα με πολύτιμους λίθους αλλά και ολόκληρες εικαστικές εγκαταστάσεις (όπως το διάσημο "Mae West Room" στο οποίο οι θεατές κοιτάζουν μέσα από ένα μεγάλο κιάλι το "πρόσωπο" μιας ξανθιάς γυναίκας που σχηματίζεται από διάφορα αντικείμενα, όπως π.χ. τα χείλη-καναπές), έργα άλλων καλλιτεχνών από την προσωπική συλλογή του Dali αλλά και έργα του γεννημένου επίσης στο Figueres Antoni Pitxot και του Καταλανού Evarist Vallés. 

"The Rainy Taxi"  

Στον εσωτερικό κήπο, εντύπωση προκαλεί το έργο «Βροχερό Ταξί», μία από τις πρώτες Cadillac που κυκλοφόρησαν, η οποία λέγεται ότι κάποτε ανήκε στον διαβόητο Al Capone. 

Η επίσκεψη στα 22 δωμάτια της Έκθεσης διαρκεί περίπου δύο με τρεις ώρες ενώ τις Δευτέρες το μουσείο παραμένει κλειστό.